Istota i zakres uregulowań dotyczących „cienkiej” kapitalizacji

W praktyce przedsiębiorstw niejednokrotnie dochodzi do dokapitalizowania spółek przez jej udziałowców, w formie zwrotnych pożyczek, dzięki czemu podmioty te mogą ograniczać wielkość kapitału zakładowego do ustawowego minimum. Zdarzenia te rodzą jednak określone konsekwencje prawnopodatkowe po stronie spółek dokapitalizowanych.

Regulacje w zakresie tzw. „cienkiej” kapitalizacji (ang. thin capitalization), znalazły swoje miejsce w polskim prawie podatkowym w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61, a także w art. 16 ust. 6-7b ustawy o CIT.

W myśl postanowień art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki

– w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.

Analogicznie, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych udziałowców (akcjonariuszy) oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki

– w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek (art. 16 ust. 1 pkt 61 ustawy o CIT).

Aby określić wartość odsetek podlegających wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów po stronie spółek dokapitalizowanych, w pierwszej kolejności należy jednak ustalić, czy zachodzą przesłanki do ograniczenia uznania części odsetek za koszty uzyskania przychodów. Co do zasady wyróżnić można trzy następujące sytuacje, w których mogą zajść przesłanki do zastosowania powyższych regulacji:

1. pożyczka jest udzielona przez udziałowca (A) posiadającego w kapitale drugiej spółki (B) nie mniej niż 25% udziałów (akcji) – art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT.
2. udziałowcy łącznie posiadający nie mniej niż 25% udziałów (B i C) udzielają pożyczki drugiej spółce (A) – art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT.
3. pożyczka udzielona jest przez spółkę (A) innej spółce (B), jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (C) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji) – art. 16 ust. 1 pkt 61 ustawy o CIT.

W przypadku gdy zajdzie jedna z trzech powyższych przesłanek i zadłużenie spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) oraz wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca przekroczy łącznie trzykrotność kapitału zakładowego, należy określić, jaka część odsetek nie może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Przepisy stanowią, iż nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodów tej części odsetek, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza wartość zadłużenia spółki wobec wyżej wymienionych podmiotów.

Dla przykładu:

Załóżmy iż spółka A, której kapitał zakładowy wynosi 50 000 zł, zaciągnęła pożyczkę od spółki B (posiadającej 10% udziałów w kapitale zakładowym spółki A) i spółki C (posiadającej 20% udziałów w kapitale zakładowym spółki A) w kwocie 200 000 zł. Dodatkowo na spółce A ciąży zobowiązanie wynikające z niespłaconej pożyczki dla spółki D (posiadającej 35% udziałów w spółce B) w wysokości 50 000 zł.

Nadwyżka zadłużenia spółki A nad trzykrotnością kapitału zakładowego spółki A wynosi 100 000 zł.

Wynika z tego, iż odsetki od pożyczki zaciągniętej od spółek B i C w tej części nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów. Jednocześnie jednak odsetki od pożyczki zaciągniętej od spółki D będą mogły w całości zostać wliczone w koszty uzyskania przychodów, jako że spółka D pełni w strukturze rolę spółki – babki, czyli podmiotu niekwalifikowanego.

Interpretacje organów podatkowych w zakresie omawianych uregulowań niestety nie są jednolite. Wątpliwości budzą zwłaszcza interpretacje, określające „spółki-babki” jako podmioty, wobec których również należy stosować ograniczenia w zaliczaniu odsetek do kosztów uzyskania przychodów (tak np. w interpretacji Dyrektora IS w Warszawie (IP-PB3-423-159/07-2/AG)). Taka wykładnia absolutnie nie znajduje oparcia w literalnym brzmieniu przepisów ustawy.

Stan prawny obowiązujący na dzień 20.11.2009