Groźba karalna

Doniesienie o popełnieniu przestępstwa można złożyć ustnie przed funkcjonariuszem policji lub prokuratorem bądź pisemnie. Przepisy nie przewidują w tej kwestii żadnych wymogów formalnych. Po prostu – czy to ustnie do protokołu, czy w formie pisemnej – winna Pani złożyć swoje zeznania.

Przestępstwo z art. 190 Kodeksu karnego (czyli groźba karalna) godzi w wolność człowieka w sferze psychicznej (wolność od zastraszenia). Jego treścią jest grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej.

Groźba karalna jest przestępstwem materialnym (skutkowym). Warunkiem przestępności czynu jest bowiem to, aby groźba wzbudzała uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Groźba musi więc dotrzeć do pokrzywdzonego i wywołać u niego określony stan psychiczny, aby przestępstwo mogło być dokonane. Pokrzywdzony musi potraktować groźbę poważnie i uważać jej spełnienie za prawdopodobne.

Art. 190 § 1 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.) stanowi:

„Art. 190. § 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Mając na uwadze informacje podane przez Panią w treści pytania, sądzę, iż sprawca dopuścił się równocześnie czynu z art. 190a § 1 K.k. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem:

„Art. 190a. § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Nękanie zazwyczaj przejawia się w następujących zachowaniach:

• telefonowaniu,
• przebywaniu w pobliżu miejsca zamieszkana lub pracy pokrzywdzonego,
• nawiązywaniu kontaktu za pomocą innych osób, wypytywaniu o ofiarę w jej otoczeniu,
• wysyłaniu listów, e-maili, SMS-ów, prezentów, kwiatów itp.,
• składaniu w imieniu pokrzywdzonego zamówień,
• śledzeniu lub kontrolowaniu ofiary,
• rozpowszechnianiu fałszywych informacji, plotek o pokrzywdzonym,
• włamaniu do domu, mieszkania czy samochodu pokrzywdzonego,
• kradzieży rzeczy należących do pokrzywdzonego,
• nagabywaniu,
• grożeniu rodzinie i przyjaciołom pokrzywdzonego.

Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych.

Kara ograniczenia wolności polega na:

• wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, wskazanej przez sąd, w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym, albo
• potrąceniu od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd (w przypadku osoby pracującej).

Kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, a najdłużej 12 miesięcy; wymierza się ją w miesiącach.

Kara pozbawienia wolności grożąca w przypadku przestępstwa groźby karalnej może trwać najkrócej 1 miesiąc, zaś najdłużej 2 lata. W przypadku przestępstwa stalkingu (prześladowania) najkrócej 1 miesiąc, a najdłużej 3 lata. Trzeba liczyć się z tym, że jeśli sąd wymierza karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym lat 2, może ją warunkowo zawiesić na okres próby i oddać skazanego pod dozór kuratora lub nałożyć na niego inny środek probacyjny, np. obowiązek:

1. naprawienia szkody,
2. wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu,
3. powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
4. poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych,
5. powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
6. powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób,
7. opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary polega więc na tym, że sprawca nie trafi do więzienia, jeśli wyznaczony mu okres próby upłynie pozytywnie, tzn. jeśli sprawca w okresie próby będzie przestrzegał porządku prawnego i wykona nałożone na niego obowiązki (art. 72 i inne Kodeksu karnego).

Sąd, mając do wyboru karę grzywny, ograniczenia wolności i karę pozbawienia wolności – jak jest właśnie w przypadku przestępstwa groźby karalnej – winien orzec karę grzywny, jeśli cele postępowania karnego i postawa skazanego na to pozwalają.

Możliwe, że organy ścigania zakwalifikują czyn (czyny) sprawcy w inny sposób.

Ściganie za przestępstwo groźby karalnej oraz stalkingu odbywa się na wniosek pokrzywdzonego. Aby zatem organy ścigania mogły wszcząć postępowanie karne, potrzebny jest stosowny wniosek pokrzywdzonego. W razie zebrania przez organy ścigania dowodów uzasadniających popełnienie przestępstwa prokuratura wnosi do sądu i popiera akt oskarżenia przeciwko sprawcy.

W postępowaniu karnym będzie miała Pani status osoby pokrzywdzonej.

W treści pytania wspomniała Pani, że sprawca Panią spoliczkował. W związku z tym należy stwierdzić, że dopuścił się on na Pani szkodę także innego przestępstwa – polegającego na naruszeniu nietykalności cielesnej (art. 217 K.k.).

Przestępstwo z art. 217 § 1 K.k. polega na tym, że sprawca uderza pokrzywdzonego lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną. Przestępstwo to polega na fizycznym oddziaływaniu na ciało drugiego człowieka.

Wśród sposobów naruszenia nietykalności cielesnej wymienia się m.in.:

• uderzenie,
• uszczypnięcie,
• ciągnięcie za włosy lub za ubranie,
• oplucie,
• oblanie płynem lub nieczystościami,
• obcięcie włosów,
• podstawienie nogi.

Za taki czyn grozi: kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 1 roku. Ściganie za przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej odbywa się z oskarżenia prywatnego. W tym przypadku sama musi Pani wnieść i popierać przed sądem tzw. prywatny akt oskarżenia (inaczej więc niż w przypadku przestępstwa stalkingu czy groźby karalnej).

W celu wszczęcia postępowania karnego przeciwko sprawcy pod zarzutem popełnienia przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej musi Pani:

1. wnieść do sądu prywatny akt oskarżenia (akt oskarżenia należy złożyć w tylu egzemplarzach, ilu jest oskarżonych plus jeden egzemplarz dla sądu);
2. określić sąd, do którego kieruje Pani akt; sądem właściwym będzie sąd rejonowy (wydział karny) okręgu, w którym popełniono przestępstwo;
3. wskazać oskarżonego – jego tożsamość oraz adres zamieszkania.

Pismo proszę zatytułować „prywatny akt oskarżenia”. Ponadto w akcie należy:

• określić zarzucany oskarżonemu czyn, czyli popełnienie przestępstwa z art. 217 § 1 Kodeksu karnego;
• wskazać dowody, na których opiera Pani swoje oskarżenie, np. powołać świadków; wskazując świadków należy podać ich tożsamość oraz adres, na który zostanie przesłane wezwanie na rozprawę;
• własnoręcznie podpisać pismo.

Do prywatnego aktu oskarżenia trzeba załączyć dowód wpłaty do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków. Opłata ta wynosi obecnie 300 zł. Sąd może (ale nie musi) zwolnić Panią z całości lub z części kosztów sądowych, jeśli wykaże Pani, że ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyłożenie tej opłaty byłoby dla Pani i Pani rodziny zbyt uciążliwe. W tym celu proszę załączyć do wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych wypełnione oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Formularz oświadczenia jest dostępny w sekretariacie sądu bądź na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

Jeśli sąd nie zwolni Pani z kosztów sądowych, wpłaconą opłatę może Pani odzyskać od oskarżonego, ale tylko w razie:

• jego skazania,
• warunkowego umorzenia lub
• umorzenia postępowania ze względu na znikomą szkodliwość czynu.

W powyższych sytuacjach sąd zasądzi od oskarżonego zwrot poniesionych przez Panią kosztów.

Natomiast w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania z innych przyczyn niż znikoma szkodliwość czynu koszty procesu będą obciążać Panią.

Musi Pani mieć świadomość, że jeszcze przed rozprawą główną sąd ma obowiązek wyznaczenia postępowania pojednawczego, na którym wezwie Państwa do zawarcia ugody. Jeśli Pani ani Pani ewentualny obrońca nie stawią się bez usprawiedliwionej przyczyny na posiedzenie pojednawcze, zostanie przyjęte, iż odstąpiła Pani od oskarżenia i sąd umorzy postępowanie. Trzeba zatem pamiętać, że na to posiedzenie należy się stawić pod rygorem umorzenia wszczętego postępowania.

W razie pojednania sąd umorzy postępowanie – w tym przypadku wszystkie strony zostaną obciążone kosztami procesu w poniesionym zakresie, chyba że w umowie postanowicie inaczej.

Jeśli nie dojdzie do pojednania, sąd wyznaczy termin rozprawy, na którą Pani lub przynajmniej Pani obrońca (oczywiście, jeśli go w ogóle Pani ustanowi) musi się stawić. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo powoduje również w tym przypadku umorzenie postępowania.