Gospodarstwo dla wnuka - czy dzieciom należy się zachowek?

Komu należy się zachowek?

Sprawa, którą Pani opisuje, jest dosyć problematyczna głównie dlatego, że chodzi o najbliższą rodzinę i te kwestie nigdy nie należą do łatwych. Ponadto w opisie brakuje istotnych szczegółów co do sposobu przekazania gospodarstwa, dlatego skupię się na zagadnieniu zachowku w kontekście różnych form przekazania gospodarstwa rolnego.

Zachowek jest to część spadku należna osobom najbliższym zmarłego niezależnie od tego, kto został przez niego powołany do spadku w testamencie. W praktyce zachowek może być egzekwowany wtedy, gdy zmarły pozostawi testament, w którym albo w ogóle pominie osoby najbliższe, albo zapisze im zbyt małą część majątku. Problem zachowku nie istnieje, gdy osoby do niego uprawnione otrzymają w spadku po zmarłym lub w formie darowizny część majątku równą lub wyższą od tej, jaka należałaby się im z racji zachowku. Zgodnie z treścią art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.): „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”.

5 lat na dochodzenie zachowku

Co ważne, zgodnie z art. 1007 K.c. roszczenie o zachowek wygasa po pięciu latach od chwili ogłoszenia testamentu bądź otwarcia spadku, a tym jest dzień śmierci. Terminu tego nie można przywrócić, dlatego jego upływ skutecznie pozbawia prawa do dochodzenia zachowku.

Natomiast w tym miejscu warto wskazać, że przekazanie nieruchomości bratu Pani mamy przez dziadków w całości w formie dożywocia pozbawiłoby mamę prawa do zachowku. Bowiem dożywocie to czynność odpłatna, gdzie w zamian za nieruchomość musimy powiedzmy opiekować się daną osobą. Tak więc koniecznie należałoby sprawdzić, w jaki sposób zostało przekazane gospodarstwo.

Jeśli sytuacja wygląda następująco: nieruchomość należała do dziadków i dali ją swojemu wnukowi, a rodzice Pani mamy (czyli dzieci dziadków) nic z tym nie zrobili przez 5 lat od śmierci swoich rodziców – wtedy niestety prawo do żądania zachowku przez rodziców Pani mamy uległo przedawnieniu i mama też nie może się teraz starać o zachowek.