Gminna osoba prawna

Z opisu wynika co następuje:

• Istnieje związek międzygminny z udziałem kilku gmin.
• Związek ten utworzył odrębny podmiot w postaci osoby prawnej – spółki z o.o.
• Udziały w spółce z o.o. są własnością związku międzygminnego, a nie poszczególnych gmin.
• W radzie nadzorczej tejże spółki jest osoba będąca radnym jednej z gmin.

Radny do składu rady nadzorczej powołany został przez zgromadzenie wspólników spółki w październiku 2011 r.

Stosownie do ustawy o samorządzie gminnym:

1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
2. Gmina posiada osobowość prawną.
3. Gmina oraz inna gminna osoba prawna mogą prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie.
4. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
5. W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne.
6. Uchwały o utworzeniu związku podejmują rady zainteresowanych gmin.
7. Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym, związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu związku.
8. Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
9. Związek posiada osobowość prawną.
10. W skład zgromadzenia wchodzą wójtowie gmin uczestniczących w związku.

Na wniosek wójta rada gminy może powierzyć reprezentowanie gminy w zgromadzeniu zastępcy wójta albo radnemu.

Jak wynika z powyższego, zarówno sama gmina, jak i związek międzygminny są osobami prawnymi.

Każdy z tych podmiotów ma określony majątek, zarządza nim, prowadzi swoją działalność i samodzielnie odpowiada za własne zobowiązania, samodzielnie je zaciąga. Są to podmioty w świetle prawa niezależne od siebie.

Ustawa o samorządzie gminnym w art. 24f ust. 2 stanowi, że: „Radni i ich małżonkowie oraz małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, sekretarzy gminy, skarbników gminy, kierowników jednostek organizacyjnych gminy oraz osób zarządzających i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne”.

Przepis ten dotyczy:

• spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych,
• spółek handlowych z udziałem przedsiębiorców, w których uczestniczą gminne osoby prawne.

Pojawia się pojęcie „gminna osoba prawna”. Jest to pojęcie ustawowe, lecz niestety przepisy nie zawierają jego definicji. W związku z tym definicja jest wypracowywana przez orzecznictwo i doktrynę.

Panuje zgodność co do tego, że gminnymi osobami prawnymi mogą być w szczególności spółki kapitałowe (akcyjna, z o.o.).

Orzecznictwo sądowe wskazuje np., że gminną osobą prawną jest spółka kapitałowa, w której gmina posiada całość udziałów lub akcji (uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 14 marca 1995 r., III CZP 6/95, OSNC 1995, nr 5, poz. 72, oraz z 25 marca 1997 r., III CZP 126/96, OSNC 1997, nr 8, poz. 97). Gminna osoba prawna to jednostka posiadająca przyznaną przez ustawę osobowość prawną, w stosunku do której gmina jest właścicielem całego kapitału zakładowego oraz taka, w odniesieniu do której całość kapitału zakładowego wchodzi w skład majątku gminy oraz innych gminnych osób prawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 5 maja 1994 r. (SA/Po 3502/93) oraz z 11 sierpnia 1994 r. (II SA 739/94) wskazuje, że aby spółka mogła zostać uznana za gminną osobę prawną, wystarczy dysponowanie przez gminę więcej niż połową kapitału zakładowego (akcyjnego) takiej spółki.

Zgodnie z art. 9 ustawy o samorządzie gminnym gmina ma prawo tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi, w celu wykonywania zadań. Gmina, a także inna gminna osoba prawna, mogą prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie.

Pomiędzy samą gminą a gminną osobą prawną powinien istnieć związek – gminna osoba prawna powinna być powołana do bytu prawnego przez gminę. Jednocześnie, jak wynika z art. 43 ustawy o samorządzie gminnym, do gminnych osób prawnych zaliczane są związki komunalne jako podmioty tworzone przez gminę wraz z innymi podmiotami (w tym innymi gminami). W pełni zasadne jest twierdzenie, że podmiotem partycypującym w kapitale gminnej osoby prawnej może być kilka gmin.

Podsumowując, należy stwierdzić, że gminną osobą prawną w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym jest spółka kapitałowa utworzona przez gminę dla realizacji jej zadań ustawowych. Ponadto gmina powinna mieć (ewentualnie wraz z innymi gminnymi osobami prawnymi) w takiej spółce całość kapitału zakładowego.

Spółka powołana przez związek międzygminny nie jest spółką powołaną przez jedną lub kilka gmin. Została ona powołana przez związek jako odrębny od gminy (gmin) podmiot. Formalnie żadna z gmin nie posiada w niej bezpośrednio żadnych udziałów.

Związek międzygminny nie jest jednostką samorządu terytorialnego zgodnie z poglądami doktryny, Konstytucji i ustaw samorządowych.

Związki międzygminne są odrębną od gminy kategorią jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną. Nie są ona zaliczane do kategorii gminnych jednostek organizacyjnych ani do kategorii gminnych osób prawnych.

Związek międzygminny nie jest więc gminną osobą prawną.

W związku z tym spółka powołana przez związek międzygminny nie ma przymiotu gminnej osoby prawnej w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym.

Radni nie mogą być:

• członkami władz zarządzających lub
• członkami władz kontrolnych i rewizyjnych, lub

• pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.

Spółka z o.o. jest niewątpliwe spółka handlową. Spółka z o.o. powołana przez związek międzygminny nie jest spółką handlową z udziałem gminy lub gminnej osoby prawnej.

Spółka z o.o. powołana przez związek międzygminny nie jest też przedsiębiorcą, w którym uczestniczą gminne osoby prawne.

Wobec powyższego radny może być członkiem rady nadzorczej spółki handlowej (z o.o.) powołanej przez związek międzygminny jako spółki niebędącej gminną osobą prawną, spółką z udziałem gminy lub gminnej osoby prawnej ani przedsiębiorcą, w którym uczestniczą gminne osoby prawne.

Wybór lub powołanie radnego do rady nadzorczej gminnej osoby prawnej są z mocy prawa nieważne. Gdyby doszło do sytuacji sprzecznej z prawem (wskazany wyżej przepis) wybór byłby nieważny z mocy prawa.

Ponieważ jest to spółka z o.o., jest ona wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez właściwy sąd dla siedziby spółki.

Wystarczyłoby zawiadomienie sądu rejestrowego o zaistnieniu sytuacji sprzecznej z prawem oraz nieważności wyboru danego członka rady nadzorczej z mocy prawa – sąd po uzyskaniu i potwierdzeniu tej informacji z urzędu dokonałby wykreślenia członka rady nadzorczej z KRS.

Ustawa o samorządzie gminnym w art. 72 ust. 1-3 wskazuje:

„1. Członek zgromadzenia może wnieść pisemny sprzeciw w stosunku do uchwały zgromadzenia w ciągu 7 dni od dnia jej podjęcia.

2. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.

3. Sprzeciw nie może być zgłoszony do uchwały podjętej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy”.

Chodzi tutaj o zgromadzenie wspólników związku międzygminnego. Ale takie zgromadzenie nie powołuje członków rady nadzorczej swojej spółki. Członków rady nadzorczej takiej spółki powołuje zgromadzenie wspólników spółki.

Stosownie do Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) uchwała zgromadzenia wspólników spółki z o.o. może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały jako uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika; zaskarżenie uchwały wspólników nie wstrzymuje postępowania rejestrowego. Sąd rejestrowy może jednakże zawiesić postępowanie po przeprowadzeniu rozprawy.

Zgodnie z art. 250 K.s.h.: „prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje:

1) zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,

2) wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

3) wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,

4) wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,

5) w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw”.

Według art. 251 K.s.h.: „powództwo o uchylenie uchwały wspólników należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały”.

Stosownie do art. 252 ust. 1 K.s.h.: „osobom lub organom spółki, wymienionym w art. 250, przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą […]”.

Zgodnie z art. 252 ust. 3 K.s.h.: „prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały”. Upływ tych terminów nie wyłącza możliwości podniesienia zarzutu nieważności uchwały.