Gdy zakład ubezpieczeń dochodzi regresu z powodu oddalenia się z miejsca wypadku

Wyrządzenie szkody przez jadącego pojazdem

Co do zasady jest tak, że będąc posiadaczem pojazdu, jeżeli mamy wykupioną polisę odpowiedzialności cywilnej, to kiedy wyrządzimy komuś szkodę, jadąc tym pojazdem, pokrywa ją zakład ubezpieczeń, w którym tę polisę wykupiliśmy. Jeśli więc pan Marek posiadał w chwili kolizji (otarcia się o pojazd pani Kasi) ważne ubezpieczenie OC w PZU, to szkodę w pojeździe pani Kasi pokrywa PZU. Pani Kasia, jako poszkodowana, spisała numery rejestracyjne, zgłosiła szkodę do PZU (ubezpieczyciela pana Marka), który na podstawie numerów rejestracyjnych zidentyfikował pojazd, sprawcę i numer polisy i zapłacił odszkodowanie.

Jeśli PZU płaci odszkodowanie z naszego OC, to regułą jest, że nie może on domagać się od nas zwrotu zapłaconej kwoty (w przeciwnym wypadku ubezpieczenie nie miałoby dla nas sensu). Ale uwaga! Są wyjątki. O jednym z nich stanowi art. 43 pkt 4 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych („ustawa ubezpieczeniowa”): „Zakładowi ubezpieczeń przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący (...) zbiegł z miejsca zdarzenia”.

Oddalenie się z miejsca zdarzenia - roszczenia regresowe

Właśnie na ten przepis powołują się bardzo często zakłady ubezpieczeń, w przypadku takich „drobnych” (co nie znaczny mało kosztownych) kolizji, twierdząc, że sprawca (w naszym przykładzie pan Marek) „zbiegł z miejsca zdarzenia”. I żądają zwrotu tego, co zapłaciły poszkodowanej. Są to tzw. roszczenia regresowe. Jak się przed nimi bronić?

Pojęcie „zbiegnięcia z miejsca zdarzenia”

W orzecznictwie i doktrynie – przede wszystkim prawa karnego – pojęcie „zbiegnięcia z miejsca zdarzenia” było przedmiotem analizy. I tak:

1. W wyroku z 27 maja 2001 r. Sąd Najwyższy stwierdził, iż „za decydujące o przyjęciu, że sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia, jest ustalenie, że oddalając się z miejsca zdarzenia, czynił to z zamiarem uniknięcia odpowiedzialności, w szczególności w celu uniemożliwienia identyfikacji roli, jaką odegrał w zdarzeniu oraz stanu trzeźwości, w jakim znajdował się w chwili wypadku”¹.
2. W wyroku SN z 15 marca 2001 r. „zbiegnięcie z miejsca zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy sprawca oddala się z miejsca wypadku w zamiarze uniknięcia odpowiedzialności, w szczególności uniemożliwienia lub utrudnienia ustalenia jego tożsamości, okoliczności zdarzenia i stanu nietrzeźwości; także pozostawania pod wpływem środka odurzającego”. Zbiegnięcie jest zatem – według sądu – określeniem charakteryzującym negatywnie sprawcę².
3. Z Komentarza do Kodeksu karnego: „aby dane zachowanie sprawcy mogło zostać uznane za zbiegnięcie z miejsca zdarzenia, przyczyną tego zachowania powinna być chęć uniknięcia odpowiedzialności karnej, a więc ukrycia przed organami powołanymi do ścigania samego faktu jego popełnienia bądź dodatkowo obciążających sprawcę okoliczności (często nietrzeźwości czy braku uprawnień niezbędnych do kierowania pojazdem)”³. Sprawca, opuszczając miejsce wypadku, musi mieć wyraźny zamiar uniknięcia odpowiedzialności za jego spowodowanie.

Nie trzeba być prawnikiem, aby na podstawie nawet tak pobieżnego przeglądu orzecznictwa i literatury stwierdzić, że w opisanej sprawie, roszczenie Zakładu Ubezpieczeń jest bezzasadne.

Ustalenie że sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia

Po pierwsze, o przyjęciu, iż sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia, decyduje ustalenie, że sprawca, oddalając się z miejsca zdarzenia, czyni to z zamiarem uniknięcia odpowiedzialności. Trudno przypisać panu Markowi zamiar „uniknięcia odpowiedzialności”, skoro nawet nie zdawał sobie sprawy, że spowodował kolizję.

Po drugie, jak widzimy, z sytuacją „zbiegnięcia z miejsca wypadku” mamy do czynienia przeważnie wtedy, gdy ktoś czyni to z wyraźnym zamiarem utrudnienia przeprowadzenia postępowania karnego i ubezpieczeniowego. Najczęściej są to w praktyce przypadki, kiedy wypadek powoduje kierowca, który znajduje się pod wpływem alkoholu albo też nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdu. Ucieka on z miejsca zdarzenia, obawiając się, iż gdy na miejsce zdarzenia przybędzie policja, zostaną wobec niego wyciągnięte konsekwencje, łącznie z postępowaniem karnym za spowodowanie wypadku np. w stanie nietrzeźwości. Zdarzają się też sytuacje, kiedy sprawca poważnego wypadku (zwykle zderzenie z pieszym) ucieka po prostu w wyniku szoku lub paniki. W naszym przypadku nic takiego nie nastąpiło – Pan Marek spokojnie pozostawił pojazd na dłuższy czas, nieopodal miejsca zdarzenia.

Jakie obowiązki ma kierujący pojazdem w razie uczestnictwa w wypadku drogowym

Po trzecie, warto zaznaczyć, iż przepisy ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908) w art. 44 precyzują, jakie obowiązki ma kierujący pojazdem w razie uczestnictwa w wypadku drogowym. Ust. 2 tego przepisu odnosi się do wypadków, w których są zabici i ranni, natomiast ust. 1 – do pozostałych wypadków. W naszej sytuacji nie było zabitych i rannych, pan Marek miał więc obowiązek:

1. zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego;
2. przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
3. niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowania ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego;
4. podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.

Pan Marek, nawet jeśli nie miał świadomości spowodowania zdarzenia, dopełnił więc swoich obowiązków, o których mowa w wymienionych wyżej punktach 1-3. Natomiast obowiązek wynikający z pkt 4 zobowiązany był on zrealizować jedynie na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku (poszkodowanej, tj. pani Kasi). Nic nie stało na przeszkodzie, aby pani Kasia, która była przy zdarzeniu obecna, udała się do sprawcy, skoro jego samochód stał cały czas na placu przed hurtownią. Nie można konsekwencjami takiego zachowania poszkodowanej obciążać sprawcę kolizji.

Zatem pan Marek, aby spać spokojnie, powinien wykazać bezzasadność roszczenia regresowego, wysyłając pismo do ubezpieczyciela, a w nim przytaczając wskazane wyżej argumenty.

----------------------------------

1. IV KKN 175/00.
2. III KKN 492/99.
3. A. Zoll i in. Kodeks karny – komentarz, Zakamycze 2006, Komentarz do art. 178 K.k.

Poprzedni materiał

Następny materiał