Formy działalności gospodarczej

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej¹ działalność gospodarczą może prowadzić osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Na gruncie powyższego przepisu do przedsiębiorców możemy zaliczyć wiele podmiotów, którymi będą np. spółdzielnie czy kościelne osoby prawne. W niniejszym artykule skupimy się jednak na najpowszechniej spotykanych formach działalności gospodarczej, tj. na działalności jednoosobowej (prowadzonej przez osobę fizyczną) oraz na spółkach, wskazanych w Kodeksie spółek handlowych².

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Podstawową formą prawną, w jakiej funkcjonować może przedsiębiorca, jest działalność prowadzona przez osobę fizyczną, zwana też jednoosobową działalnością gospodarczą. Rozpoczęcie wykonywania takiej działalności wiąże się z koniecznością dokonania wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), jednak nie wymaga zgody, czy zezwolenia żadnego organu. Działalność można podjąć najwcześniej z dniem złożenia wniosku o wpis do CEIDG.

Spółka jawna

Spółka jawna (skrót – sp.j.) to podstawowa spółka prawa handlowego. Zgodnie z art. 22 § 1 K.s.h. spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Wykonywanie działalności w tej formie wiąże się z koniecznością jej zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Spółka jawna, w przeciwieństwie do spółki cywilnej, jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa i posiada zdolność prawną. Za zobowiązania spółki jawnej każdy wspólnik co do zasady odpowiada bez ograniczenia całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.

Spółka partnerska

Spółka partnerską (skrót – sp.p.) jest spółką tworzoną przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu. Spółkę partnerską mogą więc założyć np. adwokaci czy radcowie prawni. Tak jak w przypadku wszystkich spółek handlowych, założenie spółki partnerskiej wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. W spółce partnerskiej specyficznie ukształtowana jest odpowiedzialność za zobowiązania spółki – partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Jednak na mocy umowy spółki partnerskiej partnerzy mogą ponosić odpowiedzialność jak wspólnicy spółki jawnej.

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa (skrót – s.k.) to spółka, w której za zobowiązania co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Tę formę działalności gospodarczej często wykorzystują więksi przedsiębiorcy, działający w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bądź spółki akcyjnej, w przypadku gdy tworzą spółkę „córkę”. Prowadzenie działalności w tej formie wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.

Spółka komandytowo-akcyjna

W spółce komandytowo-akcyjnej (skrót – s.k.a.) za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem, który w ogóle nie odpowiada za zobowiązania. Spółka komandytowo-akcyjna wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (skrót – sp. z o.o.) wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania, a ich ryzyko ogranicza się do środków, które wnieśli do spółki, tworząc jej kapitał zakładowy. Minimalny kapitał zakładowy tworzonej spółki z o.o. to 5000 zł. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest pierwszą z handlowych spółek kapitałowych posiadających osobowość prawną.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna (skrót – S.A.), będąca drugą ze spółek kapitałowych, to spółka, którą tworzą akcjonariusze obejmując akcje o określonej wartości. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej tworzony jest z wpłat za aukcje. Minimalny kapitał zakładowy nowo tworzonej spółki akcyjnej to 100 000 zł, a wartość nominalna jednej akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki akcyjnej. Zarówno spółkę z o.o. jak i spółkę akcyjną należy wpisać do KRS.

Spółka cywilna

Dwóch lub więcej przedsiębiorców może zawrzeć umowę spółki cywilnej. Spółka taka nie jest odrębnym podmiotem, lecz stanowi umowę pomiędzy wspólnikami, której celem jest osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego. Najczęściej spotyka się spółki cywilne tworzone przez dwóch lub więcej jednoosobowych przedsiębiorców. Nie ma jednak przeszkód prawnych, żeby spółkę cywilną tworzyły spółki handlowe (np. spółka jawna i spółka komandytowa). Spółka cywilna nie jest jednak przedsiębiorcą, a umową cywilnoprawną zawartą przez dwa podmioty, którym przysługuje status przedsiębiorcy.

______________________

¹ Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 672, z późn. zm.)

² Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1030, z późn. zm.)

Stan prawny obowiązujący na dzień 10.02.2015