Działalność gospodarcza polegająca na imporcie artykułów spożywczych z UE – od czego zacząć?

W celu założenia działalności gospodarczej musi Pan dokonać kilku czynności:

• zgłosić działalność we właściwym rejestrze – w Pana przypadku będzie to ewidencja działalności gospodarczej prowadzona przez właściwego dla Pana miejsca zamieszkania wójta gminy (burmistrza miasta, prezydenta miasta – tzw. formularz EDG-1); zgłoszenie to zastępuje dawne zgłoszenie do EDG, wniosek o nadanie REGON, zgłoszenie do ZUS oraz zgłoszenie rejestracyjne kierowane do właściwego w sprawie naczelnika urzędu skarbowego;

• zgłosić działalność w Państwowej Inspekcji Sanitarnej – dotyczy to działalności w branży kosmetycznej lub spożywczej;

• zgłosić działalność gospodarczą w Państwowej Inspekcji Pracy – w przypadku zatrudniania pracowników;

• w przypadku kiedy przedmiotem działalności jest obrót oraz przetwórstwo produktów pochodzenia zwierzęcego za wyjątkiem sprzedaży detalicznej mięsa i jego przetworów mamy obowiązek zgłosić ową działalność do Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej;

• w przypadku kiedy przedmiot działalności koncentruje się na produkcji dóbr, świadczeniu usług, prowadzeniu handlu detalicznego, gastronomii należy zgłosić prowadzenie działalności do Państwowej Inspekcji Handlowej;

• jeśli prowadzenie działalności związane jest z posiadaniem lub budową obiektów produkcyjnych, handlowych, usługowych, magazynowych (szczególnie składów drewna, materiałów łatwopalnych) lub stacji benzynowych należy zgłosić te obiekty do Komendy Straży Pożarnej w celu potwierdzenia spełniania wymogów ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa.

Wymagania w zakresie podatku od towarów i usług

1. Istota WNT

Ważnym – w przypadku każdej konstrukcji podatkowej – jest przedmiot opodatkowania.

W przypadku podatku od towarów i usług zakres przedmiotowy tego podatku wyznacza art. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zmianami, dalej zwanej „ustawą o VAT”), zgodnie z którym:

„1. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają:

1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2) eksport towarów;

3) import towarów;

4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

2. Czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

3. Opodatkowaniu podatkiem podlegają również towary w przypadku, o którym mowa w art. 14. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio”.

Jedną z czynności podlegających opodatkowaniu jest wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT). Uszczegółowieniem art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT jest w tym zakresie art. 9 ustawy o VAT, zgodnie z którym:

„1. Przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 4, rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz”.

„2. Przepis ust. 1 stosuje się pod warunkiem, że:

1) nabywcą towarów jest:

a) podatnik, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,

b) osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w lit. a

– z zastrzeżeniem art. 10;

2) dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem, o którym mowa w pkt 1 lit. a.

3. Przepis ust. 1 stosuje się również w przypadku, gdy:

1) nabywcą jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 1,

2) dokonującym dostawy towarów jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 2

– jeżeli przedmiotem nabycia są nowe środki transportu”.

Z powyższego wynikają następujące wymogi do uznania danej transakcji między podmiotami z dwóch różnych państw członkowskich WE za wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium RP:

1. nabycie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel – co do zasady będzie to dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ustawy o VAT; przypadków, które mogą mieścić się w zakresie tak zdefiniowanej dostawy towarów jest kilka, przy czym najczęściej spotykane jest przeniesienie własności towaru;

1. wysyłka lub transport towarów na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów;

1. dodatkowo – dany towar musi mieć status celny towaru wspólnotowego (musi być albo całkowicie uzyskany we Wspólnocie, albo będąc całkowicie uzyskanym poza Wspólnotą musi być dopuszczony do swobodnego obrotu we Wspólnocie – innymi słowy, musi być „zaimportowany”); tylko bowiem taki towar podlega działaniu zasady swobodnego przepływu towarów w ramach WE;

1. status prawny nabywcy towarów:
   
   WNT następuje wtedy, gdy nabywca towarów jest podatnikiem (art. 15 ustawy o VAT) lub podatnikiem podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika, albo wtedy, gdy nabywca towarów jest osobą prawną niebędącą podatnikiem.
   
   Za J. Martinim (Komentarz do art. 9 ustawy o VAT [w:] J. Martini, P. Skorupa, M. Wojda, „VAT 2010. Komentarz”, 2010 rok, wydanie 2, C. H. Beck) stwierdzić należy, iż w przypadku gdy nabywcą jest podatnik (polskiego podatku VAT lub podatku od wartości dodanej nakładanego przez inne państwo członkowskie), nabycie wewnątrzwspólnotowe występuje wyłącznie, gdy nabywane towary mają służyć jego działalności gospodarczej. Sam formalny status nabywcy (np. fakt bycia zarejestrowanym podatnikiem VAT w Polsce) nie jest więc wystarczający, jeśli towary nie są przeznaczone do wykorzystania w działalności gospodarczej tego podatnika.
   
   Ustawodawca wskazuje na konieczność działania nabywcy w charakterze podatnika, jednak nie uzależnia zaistnienia nabycia wewnątrzwspólnotowego od formalnej rejestracji nabywcy dla celów podatku VAT, w szczególności rejestracji dla celów transakcji wewnątrzwspólnotowych (zgodnie z art. 97 ustawy o VAT). Niedopełnienie obowiązku rejestracji jako podatnik VAT UE przed dniem dokonania pierwszego nabycia wewnątrzwspólnotowego nie zwalnia zatem podatnika z obowiązku rozliczenia podatku VAT z tego tytułu (zob. ibidem).

1. status prawny dostawcy towarów:
   
   Dostawca musi być podatnikiem VAT (art. 15 ustawy o VAT) lub podatnikiem podatku od wartości dodanej nakładanego przez inne (niż Polska) państwo członkowskie WE. I tu, analogicznie jak w przypadku statusu prawnego nabywcy towarów, ustawa nie uzależnia wystąpienia WNT od formalnej rejestracji dostawcy dla celów VAT w innym państwie członkowskim. Wskazuje ona tylko na działanie w charakterze podatnika (zob. ibidem).
2. wyłączenie.

2. WNT – wyłączenie

Jeżeli przedmiotem WNT nie będą wyroby akcyzowe lub (i) nowe środki transportu, to wtedy może znaleźć zastosowanie wyłączenie danej dostawy towarów z zakresu przedmiotowego ustawy o VAT. Innymi słowy nie nastąpi opodatkowane WNT. Wtedy zastosowanie znajdzie art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym:

„1. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 9, nie występuje w przypadku, gdy:

1) dotyczy towarów, do których miałyby odpowiednio zastosowanie przepisy art. 45 ust. 1 pkt 9, art. 80, art. 83 ust. 1 pkt 1, 3, 6, 10 i 18, z uwzględnieniem warunków określonych w tych przepisach;

2) dotyczy towarów innych niż wymienione w pkt 1 nabywanych przez:

a) rolników ryczałtowych dla prowadzonej przez nich działalności rolniczej,

b) podatników, którzy wykonują jedynie czynności inne niż opodatkowane podatkiem i którym nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług,

c) podatników zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9,

d) osoby prawne, które nie są podatnikami

– jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty 50 000 zł;

(...)

2.Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się, jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 50 000 zł”.

Innymi słowy, co najczęściej spotykane, gdy dany przedsiębiorca jest tzw. podatnikiem VAT zwolnionym (wykonuje wyłącznie czynności zwolnione od podatku, albo jest zwolniony od VAT podmiotowo), to wtedy dane nabycie nie będzie dla niego stanowiło WNT, pod warunkiem że wartość całkowita WNT w danym roku podatkowym nie przekroczy kwoty 50 000 zł oraz nie przekroczyła tej kwoty także w poprzednim roku podatkowym.

Aby skorzystać z wymienionego wyłączenia należy zarejestrować się do VAT jako tzw. podatnik VAT zwolniony oraz złożyć oświadczenie o wyborze zwolnienia, o którym mowa w art. 10 ustawy o VAT. Jeżeli jednak przekroczone zostaną wspomniane progi, wtedy „wpadamy” w VAT oraz w konieczność rozliczania WNT.

3. Rejestracja

Dokonywanie wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów powoduje konieczność rejestracji danego podmiotu jako podatnika VAT czynnego (zgodnie z treścią art. 96 ust. 1 ustawy o VAT). Aby takiej rejestracji dokonać należy złożyć w urzędzie skarbowym obsługującym właściwego w sprawie naczelnika urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne (tzw. VAT-R), wypełniając w tym celu stosowne pola. Na taką rejestrację podatnik ma określony czas, tj. musi to zrobić „przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5” (art. 96 ust. 1 ustawy o VAT).

Rejestracja do VAT to nie wszystko. W przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowych należy zarejestrować się w VIES (ang. VAT Information Exchange System), tj. w systemie wymiany informacji o VAT. W tym celu należy – w zgłoszeniu VAT-R, o którym mowa powyżej, pozaznaczać odpowiednie kwadraty (w polu 59). Na tę czynność ustawodawca także przewiduje określony termin (przed dniem dokonania pierwszego WNT lub pierwszej WDT) – tzw. podatnik VAT-UE.

Obowiązek rejestracji jako podatnika VAT czynnego i podatnika VAT-UE „odpada” w sytuacji wskazanej w pkt 2. niniejszej opinii.

4. Rozliczanie WNT

W sytuacji, w której będzie Pan miał do czynienia w WNT, będzie Pan musiał pamiętać o treści art. 20 ust. 5 i ust. 6 ustawy o VAT. Są to przepisy, które określają moment powstania obowiązku podatkowego w WNT. Obowiązek ten powstaje:

• 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru będącego przedmiotem wewnątrzwspólnotowego nabycia (zasada ogólna), lub
• w przypadku gdy przed ww. terminem podatnik podatku od wartości dodanej (nasz kontrahent) wystawił fakturę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury.

Wyżej wymienione daty są o tyle istotne, że od tych terminów zależy okres rozliczeniowy, w którym musimy rozliczyć dane WNT (wystawić fakturę wewnętrzną, przeliczyć kurs walutowy, ująć w rejestrach VAT i w księgach oraz w informacjach podsumowujących).

Wreszcie, po dokonaniu ww. czynności dane WNT musimy ująć w odpowiedniej informacji podsumowującej (art. 100 ustawy o VAT).

Dokumenty transportowe

Odpowiedź na pytanie o dokumenty transportowe w przypadku WNT i własnego środka transportu nabywcy będzie stosunkowo prosta. Żadne przepisy nie zobowiązują tu nabywcy do posiadania takowego dokumentu. Można jednak – w drodze analogii – próbować stosować wymogi art. 42 ust. 4 ustawy o VAT dotyczące jednego z dokumentów obligatoryjnie potwierdzających dokonanie WDT (a więc transakcji odwrotnej do WNT – gdyby to Pan sprzedawał do innego niż Polska państwa członkowskiego WE). Wtedy bowiem, gdy:

• miałaby miejsce WDT,
• towar transportowany byłby własnym środkiem transportu nabywcy lub dostawcy,

to wtedy – dla możliwości zastosowania stawki 0% w WDT – konieczne byłoby posiadanie (oprócz kopii faktury i specyfikacji załadunkowej) także dokumentu zawierającego co najmniej:

„1) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres siedziby lub miejsca zamieszkania podatnika dokonującego wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz nabywcy tych towarów;

2) adres, pod który są przewożone towary, w przypadku gdy jest inny niż adres siedziby lub miejsca zamieszkania nabywcy;

3) określenie towarów i ich ilości;

4) potwierdzenie przyjęcia towarów przez nabywcę do miejsca, o którym mowa w pkt 1 lub 2, znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju;

5) rodzaj oraz numer rejestracyjny środka transportu, którym są wywożone towary, lub numer lotu – w przypadku gdy towary przewożone są środkami transportu lotniczego”.

Zatem, o ile dojdziemy do wniosku, że powinniśmy stosować w drodze analogii do WNT art. 42 ust. 4 ustawy o VAT, to dla transportu własnym środkiem transportu powinien Pan posiadać dokument „przewozowy” z wyżej wymienionymi danymi. W moim jednak przekonaniu jest to zbędne. Szczególnie, że WNT i tak będzie bez względu na istnienie (brak istnienia) wymienionego wyżej dokumentu.

Konkluzje

Zarejestrowanie działalności gospodarczej w zakresie handlu produktami spożywczymi wymaga szeregu czynności rejestracyjnych i zgłoszeniowych.

Aby dana dostawa towarów mogła być potraktowana jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, muszą być spełnione określone przesłanki.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów podlega opodatkowaniu VAT.

Dokonanie WNT wymaga rejestracji do VAT, VAT-UE, rozliczenia podatku (faktura wewnętrzna itd.) oraz ujęcia w informacji podsumowującej.

Nie ma przewidzianych dla WNT wymogów co do dokumentacji przewozowej w przypadku transportu własnym środkiem transportu podmiotu dokonującego WNT.

Stan prawny z 22.11.10 r.