Dział spadku – postępowanie

Sprawa o dział spadku rozpatrywana jest przez sąd w postępowaniu nieprocesowym. Co do zasady sądem właściwym jest w tym przypadku, zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego* (K.p.c.), sąd rejonowy ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Na żądanie uczestnika działu, zgłoszone nie później niż na pierwszej rozprawie, sąd spadku może jednak przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.

Wniosek o dział spadku mogą złożyć w szczególności uczestnicy postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek taki powinien zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę zainteresowanych w sprawie, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2. oznaczenie rodzaju pisma;
3. osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
4. podpis wnioskodawcy albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5. wymienienie załączników;
6. oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy zainteresowanych w sprawie, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
7. numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) wnioskodawcy będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub
8. numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP wnioskodawcy niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

Na mocy art. 511 K.p.c. wniosek powinien czynić również zadość wymaganiom przewidzianym dla pozwu, którymi są w szczególności:

1. dokładnie określone żądanie;
2. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

Zgodnie z art. 680 § 1 K.p.c. we wniosku o dział spadku należy powołać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza, jak również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy. Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego.

Współspadkobiercy powinni podać sądowi swój wiek, zawód, stan rodzinny oraz dane co do swych zarobków i majątku, a także zarobków i majątku małżonka, wyjaśnić, w jaki sposób korzystali ze spadku dotychczas, jak również podać inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie, co każdy ze współspadkobierców ma otrzymać ze spadku. Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd.

W razie sporu o istnienie uprawnienia do żądania działu spadku, jak również w razie sporu między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, sąd spadku może wydać postanowienie wstępne. W postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Postępowanie o dział spadku będzie przebiegało inaczej, w zależności od tego czy wniosek o dział spadku jest zgodny, czy też nie. W przypadku gdy spadkobiercy zgodnie wskażą sposób podziału spadku, sąd co do zasady orzeknie zgodnie z wnioskiem. Natomiast w braku podstaw do wydania postanowienia działowego na podstawie zgodnego wniosku uczestników, zgodnie z art. 687 i 688 K.p.c., dział spadku będzie rozpoznany według przepisów dotyczących zniesienia współwłasności. Jeżeli zostaną spełnione warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokona podziału na części odpowiadające wartością udziałom spadkowym z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównane zostaną przez dopłaty pieniężne. Sąd może zarządzić również sprzedaż majątku wchodzącego w skład spadku oraz orzec o podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży.

______________________________

* Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.)

Stan prawny obowiązujący na dzień 10.03.2016