Czy należy się zachowek od mieszkania po dziadkach?

Art. 991 § 1 K.c. stanowi, że zstępnym (dzieciom i wnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – 1/2 tego udziału.

Z mocy art. 1007 § 1 K.c. roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem 3 lat od ogłoszenia testamentu. Jest to termin prawa materialnego, co powoduje, że po upływie tego terminu roszczenie definitywnie wygasa i powództwo w sprawie o zachowek zostaje oddalone.

Z opisanego przez Panią stanu rzeczy wynika, że Pani babcia zmarła jeszcze w 1988 r. Jeśli w tym czasie żył jeszcze Pani ojciec, to on posiadł uprawnienie do zachowku, znajdował się bowiem w kręgu spadkobierców z ustawy. Zakładając, że w razie braku testamentu dziedziczyłby z siostrą (a Pani ciotką) i z ojcem w częściach równych po 1/3, to należny mu zachowek wyniósłby połowę, czyli 1/6 masy majątkowej.

Roszczenie o zachowek podlega dziedziczeniu – z pewnymi ograniczeniami, o których mowa w art. 1002 K.c. Ograniczenie to jednak Pani nie dotyczy – Sąd Najwyższy (w orzeczeniu z 20 grudnia 1988 r. – III CZP 101/88) wyraźnie stwierdził, że roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku, które nie zostało zaspokojone wskutek jego śmierci, przechodzi na dziedziczące po nim dzieci. Pani dziadek zmarł już po śmierci swojego syna (a Pani ojca), stąd też w tym przypadku roszczenie o zachowek po Pani dziadku jest Pani własnym roszczeniem.

Zakładam, że nie ma Pani rodzeństwa, dlatego też z ustawy dziedziczyłaby po dziadku zarówno Pani, jak i Pani ciotka – obie z Pań po 1/2. Zachowek stanowi połowę tego, co dziedziczy się z ustawy, a więc 1/4. Do zachowku wlicza się także darowizny dokonane przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku, jak również koszty wychowania i wykształcenia, o ile są to koszty ponad przeciętną miarę obowiązującą w danym środowisku.

Jeśli zatem otrzymała Pani od dziadka jakiś majątek, a Pani ojciec od matki, to wartość tegoż majątku uszczuplona będzie – zgodnie z art. 996 i 997 K.c. – o należny pani zachowek.

Reasumując, należny Pani zachowek to 1/6 majątku po babci i 1/4 po dziadku.