Czy założyciel uczelni niepublicznej może przenieść prawa założycielskie innej jednostce posiadającej osobowość prawną?

Zawieszenie uprawnień uczelni

Z Pani relacji wynika, że uczelnia pozostaje w okresie zawieszenia jej uprawnień. W tym zakresie toczy się postępowanie administracyjne mające na celu przywrócenie uprawnień uczelni. Na podstawie powyższego pyta Pani, czy w takim wypadku założyciel uczelni niepublicznej będącej w okresie zawieszenia uprawnień może przenieść prawa założycielskie innej jednostce posiadającej osobowość prawną.

Przepisy regulujące powyższe kwestie uregulowane są przede wszystkim z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z przepisami Prawa o szkolnictwie wyższym uczelni przysługuje osobowość prawna. Przepisy Prawa o szkolnictwie wyższym przewidują, iż utworzenie uczelni niepublicznej wymaga uzyskania przez osobę chcącą założyć uczelnię pozwolenia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Po uzyskaniu takiego zezwolenia założyciel składa w formie aktu notarialnego oświadczenie o założeniu uczelni niepublicznej (w którym określa takie kwestie jak: nazwę, siedzibę i szczegółowy zakres działalności uczelni, osobę założyciela itp.) oraz nadaje uczelni pierwszy statut i powołuje pierwszego rektora uczelni.

Funkcja założyciela uczelni niepublicznej

Założyciel uczelni niepublicznej nie jest jej organem, jednakże przepisy Prawa o szkolnictwie wyższym dopuszczają, aby statut uczelni przyznawał założycielowi określone kompetencje oraz uprawnienia.

Funkcję założyciela uczelni niepublicznej może pełnić zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna niebędąca państwową ani samorządową osobą prawną.

Mam wątpliwości, czy Pani pytanie dotyczy zasad przenoszenia pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej (art. 26 ust. 3 Prawa o szkolnictwie wyższym), czy też ma Pani na myśli zmianę osoby założyciela (art. 58 ust. 2 Prawa o szkolnictwie wyższym).

Zmiana osoby założyciela uczelni niepublicznej 

Zaczynając od sposobu zmiany osoby założyciela, należy zaznaczyć, że kompetencje oraz uprawnienia związane z pełnieniem funkcji założyciela uczelni niepublicznej są niezbywalne, jednakże możliwa jest zmiana osoby lub podmiotu posiadającego status założyciela uczelni niepublicznej w trybie przewidzianym w Prawie o szkolnictwie wyższym.

Zgodnie z art. 58 Prawa o szkolnictwie wyższym:

„1. Statut uczelni niepublicznej nadaje jej założyciel albo uchwala organ kolegialny uczelni wskazany w statucie, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 1, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w uczelni.

1a. Związki zawodowe przedstawiają opinię w terminie 30 dni.

1b. W przypadku bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa w ust. 1a, wymóg zasięgnięcia opinii uważa się za spełniony.

2. Statut uczelni niepublicznej określa sposób przejęcia funkcji założyciela w razie jego śmierci, jeżeli jest osobą fizyczną, albo likwidacji, jeżeli jest osobą prawną, oraz zasady i tryb likwidacji uczelni, z uwzględnieniem zobowiązań założyciela uczelni w przypadku jej likwidacji. Przejęcie funkcji założyciela wymaga zgody ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wyrażonej w formie decyzji administracyjnej.

3. (uchylony).

4. Statut uczelni niepublicznej wchodzi w życie z dniem określonym w uchwale organu kolegialnego wskazanego w statucie lub w decyzji założyciela.

5. (uchylony)”.

Zgodnie z tym przepisem zmiana osoby założyciela uczelni niepublicznej następuje w trybie administracyjnym (na podstawie wniosku złożonego przez dotychczasowego założyciela) i wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wyrażonej w formie decyzji administracyjnej.

Tak więc uczelnia powinna złożyć do ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wniosek o zmianę osoby założyciela uczelni na inną jednostkę. W przypadku wyrażenia przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego zgody na zmianę osoby założyciela, przejęcie funkcji założyciela uczelni przez jednostkę posiadającą osobowość prawną nastąpi z mocy prawa. Następnie dokonana zostanie stosowna zmiana statutu uczelni odzwierciedlająca jedynie już dokonaną z mocy prawa zmianę osoby założyciela uczelni (zmiana statutu będzie miała zatem charakter tylko deklaratoryjny).

Zmiana osoby założyciela uczelni z Uczelni na nową jednostkę

Tak więc w takim wypadku może się zdarzyć, że zmiana osoby założyciela uczelni z Uczelni na nową jednostkę zostanie dokonana w trybie administracyjnym i nie będzie wiązała się z zawarciem pomiędzy założycielem a jednostką jakiejkolwiek transakcji (czynności prawnej) na gruncie prawa cywilnego, której przedmiotem byłyby uprawnienia i kompetencje związane z pełnieniem funkcji założyciela uczelni.

Z tytułu pełnienia funkcji założyciela uczelni nie przysługują bowiem żadne prawa majątkowe o charakterze korporacyjnym w uczelni, które byłyby odpowiednikiem udziałów, lub akcji w kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej i które mogłyby być przedmiotem obrotu.

Z tego też powodu planowana zmiana osoby założyciela uczelni z dotychczasowego podmiotu na nową jednostkę nastąpi wyłącznie na podstawie wskazanej powyżej decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego (nie zostanie zawarta natomiast jakakolwiek dwustronna umowa między dotychczasowym właścicielem a nową jednostką, której przedmiotem byłoby przeniesieniem przez założyciela na jednostkę „praw w uczelni” (jest to uzasadnione tym, że ogół kompetencji oraz uprawnień związanych z pełnieniem funkcji założyciela uczelni jest bowiem niezbywalny).

Moim więc zdaniem w tym wypadku (okres zawieszenia uprawnień uczelni) przeniesienie praw założycielskich innej jednostce posiadającej osobowość prawną jest możliwe. Wiąże się jednak z tym, że taki podmiot wejdzie w sytuację prawną poprzednika i również pozostawać będzie w okresie zawieszenia uprawnień i tak uprawnienia mogą być w ogóle nie przywrócone).

Przeniesienie pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej

Przechodząc obecnie do kolejnego zagadnienia, wyjaśniam, iż art. 26 ust. 3 Prawa o szkolnictwie wyższym nie wprowadza ograniczeń w sprawie przenoszenia pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej.

Art. 26 ust. 3 w brzmieniu obecnie obowiązującym stanowi, że „minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, na wniosek osoby, której udzielono pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej, przenosi to pozwolenie w drodze decyzji, na rzecz innej osoby fizycznej lub prawnej, jeżeli przyjmuje ona wszystkie warunki zawarte w pozwoleniu oraz nie zachodzą przesłanki określone w art. 20 ust. 5 lub 6”.

Tym samym pozwolenie może być przeniesione zarówno na rzecz osoby fizycznej, jak i na rzecz osoby prawnej, nawet gdy jest ona założycielem innej uczelni niepublicznej, jednakże pod warunkiem, iż przyjmie ona wszystkie warunki zawarte w pozwoleniu.

W sytuacji przeniesienia pozwolenia na osobę prawną – uczelnię niepubliczną – wstępuje ona w prawa i obowiązki przysługujące dotychczasowemu założycielowi wobec uczelni, np. w prawo wystąpienia do ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego o wyrażenie zgody na likwidację uczelni, art. 26 ust. 1 ww. ustawy.

Reasumując, przeniesienie pozwolenia oznacza przejęcie uprawnień i zobowiązań założyciela, a nie uczelni. Nie prowadzi ono również do połączenia uczelni czy kumulacji posiadanych uprawnień do prowadzenia studiów.

Przeniesienie pozwolenia nie oznacza, że osoba, na którą pozwolenie to zostało przeniesione, posiada pozwolenie na prowadzenie kierunków studiów. Uprawnienie do prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia nadaje się bowiem odrębną decyzją bądź jednostce organizacyjnej uczelni, bądź – w przypadku braku podstawowych jednostek organizacyjnych – całej uczelni. Osoba, na którą przeniesiono pozwolenie na utworzenie uczelni, nie może na tej podstawie tworzyć nowej uczelni, gdyż pozwolenie wydaje się dla konkretnej, sprecyzowanej z nazwy i siedziby szkoły wyższej.

Pragnę również wyjaśnić, iż obecnie (w przeciwieństwie do poprzedniego stanu prawnego) przepisy Prawa o szkolnictwie wyższym nakładają na ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego obowiązek wydania zgody na przeniesienie pozwolenia. Użyty w art. 26 ust. 3 ustawy wyraz „przenosi” kwalifikuje tę sytuację do obowiązku, który oznacza niepozostawienie organowi administracji publicznej swobody w podjęciu decyzji.

Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, podejmując decyzję w sprawie, bierze pod uwagę treść wniosku wraz z jego uzasadnieniem, a odmowa przeniesienia pozwolenia zdarzyć się może jedynie w razie niewypełnienia wymagań wskazanych w tym przepisie i powinna być szczegółowo uzasadniona.

Reasumując, także w tym wypadku ustawa nie przewiduje zakazu przekazania pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej na inny podmiot, nawet w czasie, gdy uczelnia ta jest w okresie zawieszenia uprawnień. Jak już wspomniałem, zezwolenie to będzie także cofnięte wobec nabywcy, który wstąpi w sytuację prawną zbywcy.

Jedynie na marginesie wskażę, że zgodnie z Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 marca 2009 r. (sygn. akt I OSK 1355/08, LEX nr 529846) „jeśli pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej uzyskały dwie osoby fizyczne, są one wspólnie uprawnione i zobowiązane do podejmowania wszelkich czynności związanych z wykonywaniem decyzji, co w tym przypadku oznacza także możliwość przeniesienia samego pozwolenia na inny podmiot, którą to możliwość przewiduje art. 26 ust. 3 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. Postępowanie w tym przedmiocie może wywołać jedynie wniosek uprawnionego podmiotu, czyli tego, który uzyskał pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej”. Chodzi więc o wniosek osób, którym udzielono pozwolenia, zawierający wspólne oświadczenie strony postępowania o woli przeniesienia pozwolenia na inny zainteresowany podmiot. Tylko wówczas bowiem można mówić o wniosku wszczynającym postępowanie w tego rodzaju sprawie.