Zwrot nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty byłej żony

Rozliczenie nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków

Jak słusznie Pan zauważył, podstawę prawną rozliczeń małżonków przy podziale majątku wspólnego stanowi art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis ten przewiduje rozliczenia wynikające z wydatków, nakładów i innych świadczeń poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny oraz poczynionych z majątku odrębnego na majątek wspólny. Z treści tego przepisu wynika, że istnieje możliwość żądania zwrotu nakładów:

• poczynionych przez małżonka z majątku osobistego na majątek wspólny,
• poczynionych z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty małżonka.

Wzrost wartości majątku odrębnego żony dzięki usługom świadczonym osobiście przez małżonka

W opisywanej przez Pana sytuacji mielibyśmy do czynienia z tym drugim przypadkiem. Trzeba bowiem zauważyć, że również korzyść majątkowa, o którą wzrosła wartość majątku odrębnego – dzięki usługom świadczonym osobiście przez małżonka, określona sumą zaoszczędzonych wydatków z majątku odrębnego – stanowi w pojęciu art. 45 § 1 K.r.io. nakład poczyniony z majątku wspólnego na majątek odrębny, ulegający zwrotowi przy podziale majątku wspólnego (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 lipca 1976 r., III CRN 126/76).

Krótko mówiąc, z tytułu licznych usług, które Pan wykonywał na rzecz osobistego majątku żony (wszelkiego rodzaju naprawy, montaże itp.), wartość tego majątku wzrosła.

Pozostaje zastanowić się nad tym, jakimi zasadami kierować się przy dokonywaniu rozliczeń. Pomocne mogą być tu wytyczne zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1980 r. (III CZP 46/80). Co prawda orzeczenie to dotyczy troszkę innego stanu faktycznego, ale wskazówki tam zawarte mogą się przydać w Pana sprawie.

Rozliczenie nakładów na majątek odrębny jednego z małżonków

W uchwale tej przyjęto, że w sytuacji gdy małżonkowie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego (osobistego) jednego z nich, wartość dokonanych nakładów określa się w ten sposób, że:

• po pierwsze – należy ustalić ułamkowy udział nakładów każdego z małżonków w sumie nakładów, wskutek których powstał budynek, i to według rzeczywistych kosztów z czasu budowy, i stosownie do tych ułamków ustalić udział każdego z małżonków w wartości rynkowej domu w chwili ukończenia jego budowy albo w chwili ustania wspólności ustawowej;
• po drugie – jeśli między tamtą chwilą a datą orzekania o podziale majątku wspólnego nastąpiła zmiana wartości budynku niewywołana okolicznościami, za które jedno z małżonków odpowiada, należy ustalić wartość domu według cen rynkowych z daty podziału i ustalić udział każdego z małżonków w tej wartości według ustalonego – jak poprzednio – ułamka.

Wskazano także, że ten sposób ustalania wartości nakładów znajduje odpowiednie zastosowanie też do innych wypadków poczynienia nakładów z majątku wspólnego na majątek (odrębny) osobisty jednego z małżonków i także z majątku osobistego na majątek wspólny, jak i do rozliczeń dokonywanych przed podziałem majątku wspólnego.

Stosownie do art. 316 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego przy dokonywaniu rozliczeń między małżonkami wartość wydatków i nakładów ustala się na podstawie stanu z chwili ich poczynienia i cen rynkowych z chwili orzekania w tym przedmiocie, tj. z chwili zamknięcia rozprawy.

Jeśli nie posiada Pan żadnych rachunków, fakt poczynienia nakładów może Pan udowadniać np. za pomocą świadków.