Czy można prowadzić zaoczne liceum ponadgimnazjalne przez internet?

UWAGA! Poniższy tekst stanowi jedynie fragment dłuższej odpowiedzi.

Nowa ustawa Prawo oświatowe z dnia 16 grudnia 2016 r. (Dz. U. 2017 poz. 59 — dalej: Pr. ośw.) obowiązuje dopiero niecałe pół roku, w związku z czym jej interpretacja jest o tyle trudna, o ile nie zdążyła jeszcze „obrosnąć” pismami urzędowymi, wyrokami sądowymi i wyczerpującą literaturą prawniczą. W związku z powyższym jedyne, co pozostaje, to staranna rekonstrukcja obowiązujących przepisów i dokonanie ich wykładni, przy czym, jak zaznaczam, wykładnia nie została jeszcze ustabilizowana, stąd na chwilę obecną z natury rzeczy musi się ona cechować dużym subiektywizmem.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Prawo oświatowe definiuje formy kształcenia w art. 109 Pr. ośw. Zgodnie z art. 109 ust. 1 Pr. ośw. „podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są:

1) obowiązkowe zajęcia edukacyjne, do których zalicza się zajęcia edukacyjne z zakresu kształcenia ogólnego i z zakresu kształcenia w zawodzie, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 3 pr. ośw., w tym praktyczną naukę zawodu, a w przypadku szkół artystycznych - zajęcia edukacyjne artystyczne;

2) dodatkowe zajęcia edukacyjne, do których zalicza się:

a) zajęcia z języka obcego nowożytnego innego niż język obcy nowożytny nauczany w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w pkt 1,

b) zajęcia, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania;

3) zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych;

4) zajęcia prowadzone w ramach kwalifikacyjnych kursów zawodowych;

5) zajęcia prowadzone w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

6) zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów, w szczególności w celu kształtowania ich aktywności i kreatywności;

7) zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego”.

Wśród form kształcenia nie zostały uwzględnione co do zasady zajęcia e-learningowe, które w języku prawniczym są określane jako „kształcenie na odległość”. Nie oznacza to zarazem, że na gruncie nowo powstałego prawa oświatowego nie występują w ogóle formy związane z e-learningiem. Wręcz przeciwnie, ustawodawca przewidział taką możliwość, jednak tylko w odniesieniu do wybranych form kształcenia. Myślę tutaj o art. 117 ust. 3 Pr. ośw.: „Kształcenie ustawiczne może być prowadzone jako stacjonarne lub zaoczne, a także z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość”.

Oprócz tego zagadnienia związane z e-learningiem pojawiają się również w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. 2017 r., poz. 1632):

„§ 20. 6. Podmioty prowadzące kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość zapewniają:

1) dostęp do oprogramowania, które umożliwia synchroniczną i asynchroniczną interakcję między słuchaczami lub uczestnikami a osobami prowadzącymi zajęcia;

2) materiały dydaktyczne przygotowane w formie dostosowanej do kształcenia prowadzonego z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość;

3) bieżącą kontrolę postępów w nauce słuchaczy lub uczestników, weryfikację ich wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, w formie i terminach ustalonych przez podmiot prowadzący kształcenie;

4) bieżącą kontrolę aktywności osób prowadzących zajęcia.

7. Podmioty, o których mowa w ust. 6, są obowiązane zorganizować szkolenie dla słuchaczy lub uczestników przed rozpoczęciem zajęć prowadzonych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, dotyczące metod i zasad kształcenia oraz obsługi wykorzystywanego oprogramowania.

8. Zaliczenie kształcenia prowadzonego z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość nie może odbywać się z wykorzystaniem tych metod i technik.

9. Wymiar godzin zajęć prowadzonych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość określa podmiot prowadzący kształcenie ustawiczne z wykorzystaniem tych metod i technik”.

Trzeba przy tym podkreślić, że powyższe rozporządzenie znajduje zastosowanie wyłącznie do podmiotów, które prowadzą kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych, tj. w postaci:

1) kwalifikacyjnych kursów zawodowych;

2) kursu umiejętności zawodowych;

3) kursu kompetencji ogólnych;

4) turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników;

5) kursu, innego niż wymienione w pkt 1-3, umożliwiającego uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.

Wracając do kwestii związanej ze stosowaniem art. 117 ust. 3 Pr. ośw., gdzie wprost została dopuszczona możliwość prowadzenia zajęć e-learningowych, należy bliżej przyjrzeć się temu przepisowi, ponieważ taka opcja kształcenia została zastrzeżona wyłącznie na rzecz wybranych podmiotów. Podmioty te można określić, posługując się definicjami legalnymi, których w Prawie oświatowym jest bardzo dużo (stąd pobieżna lektura przepisów może często wprowadzać w błąd, ponieważ rozumienie potoczne niekoniecznie musi odpowiadać rozumieniu ustawowemu).

Możliwość kształcenia w formie e-learningowej została dopuszczona w odniesieniu do podmiotów, które realizują „kształcenie ustawiczne”. Zgodnie z art. 117 ust. 1 Pr. ośw. „kształcenie ustawiczne może być organizowane i prowadzone w:

1) publicznych i niepublicznych szkołach dla dorosłych,

2) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego”.

(…)

Zgodnie z art. 4 pkt 29 Pr. ośw. ilekroć w ustawie jest mowa o „szkole dla dorosłych” „należy przez to rozumieć szkoły, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1 i 2 lit. a i f, w których stosuje się odrębną organizację kształcenia i do których są przyjmowane osoby mające 18 lat, a także kończące 18 lat w roku kalendarzowym, w którym są przyjmowane do szkoły”.

Pod szkołami, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1 i 2 lit. a i f Pr. ośw., trzeba rozumieć:

1) ośmioletnią szkołę podstawową;

2) szkoły ponadpodstawowe:

a) czteroletnie liceum ogólnokształcące,

f) szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

Oznacza to, że np. placówka, która po pierwsze, prowadzi kształcenie ustawiczne, pod drugie, jest szkołą wymienioną art. 18 ust. 1 pkt 1 i 2 lit. a i f pr. ośw., może prowadzić zajęcia e-learningowe, tj. kształcić na odległość. W odniesieniu do placówek publicznych dodatkowym wymogiem, aby prowadzić takie kształcenie, jest określenie takiej formy kształcenia w statucie szkoły — wynika to z art. 98 ust. 1 pkt 15 Pr. ośw.

(…)

W związku z powyższym, odpowiadając na Pani pytanie, należy stwierdzić, że:

• jest Pani organem prowadzącym dla szkoły prowadzącej kształcenie ustawiczne;
• jest Pani organem prowadzącym dla liceum ogólnokształcącego
  – to kształcenie e-learningowe jest dopuszczalne i zgodne z prawem bez żadnych wątpliwości.

Natomiast w przypadku, gdy któreś z powyższych kryteriów nie jest spełnione, pojawiają się wątpliwości, ponieważ art. 98 ust. 1 Pr. ośw., który określa dopuszczalne formy działalności dydaktyczno-wychowawczej, odnosi się wyłącznie do szkół publicznych — wynika to z systematyki ustawy, gdzie art. 98 Pr. ośw. został zamieszczony w rozdziale pt. „Organizacja kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach publicznych”. Jednocześnie w tym samym rozdziale znajduje się przepis art. 117 Pr. ośw., który określa kształcenie ustawiczne w szkołach i placówkach niepublicznych, co jest dość jaskrawym przykładem pewnego bałaganu w przepisach.

W przepisach poświęconych wprost szkołom i placówkom niepublicznym, tj. przepisach art. 168–182 Pr. ośw., nie został sformułowany analogiczny przepis do art. 98 Pr. ośw., czyli nie można znaleźć regulacji wprost określającej dopuszczalne formy kształcenia w szkołach i placówkach niepublicznych. W konsekwencji można bronić stanowiska, że ustawodawca nie narzuca podmiotom prowadzącym niepubliczne szkoły i placówki określonych metod prowadzenia działalności dydaktycznej, a zatem organy posiadają w tym zakresie pewną dowolność. Dlatego też nawet w sytuacji, gdy nie zostały spełnione kryteria przewidziane w art. 117 Pr. ośw. i pozostałych przepisach nie można wykluczyć, że zajęcia e-learningowe również będą dopuszczalne, ponieważ przepisy tego wprost nie zabraniają.

Informujemy, że świadczymy pomoc prawną z zakresu przedstawionej tematyki.