Co to jest spam – prawne regulacje i kary za spamowanie

Aby odpowiedzieć na pytanie, co to jest spam, wymieńmy podstawowe akty prawne, które go dotyczą:

1. ustawa z 18.09.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. 2002 r. Nr 144, poz. 1204), dalej: „usde”;
2. ustawa z 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211).

Otóż zgodnie z art. 10 ust. 1 usde zakazane jest przesyłanie niezamówionej informacji handlowej skierowanej do oznaczonego odbiorcy za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej (spamu).

Pojęcie informacji handlowej definiuje art. 2 pkt 2 usde: jest to „każda informacja przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej wolny zawód, której prawo do wykonywania zawodu jest uzależnione od spełnienia wymagań określonych w odrębnych ustawach, z wyłączeniem informacji umożliwiającej porozumiewanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej z określoną osobą oraz informacji o towarach i usługach niesłużącej osiągnięciu efektu handlowego pożądanego przez podmiot, który zleca jej rozpowszechnianie, w szczególności bez wynagrodzenia lub innych korzyści od producentów, sprzedawców i świadczących usługi”.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 usde informację handlową uważa się za zamówioną, jeżeli odbiorca wyraził zgodę na utrzymywanie takiej informacji, w szczególności udostępnił w tym celu identyfikujący go adres elektroniczny. Przepis ten jest podstawą tzw. zakazu spamu w prawie polskim.

W prawie internetu są dwie koncepcje co do spamu. Jedna – tzw. opt off (opt out) – głosi, że zasadą jest dopuszczalność rozsyłania niezamówionych informacji handlowych do klientów, dopóki ten nie wyrazi wyraźnego sprzeciwu (np. przez kliknięcie punktu, że nie chce otrzymywać niezapowiedzianych wiadomości). Taki system obowiązuje np. w USA.

Natomiast przeciwny system – opt in – polega na tym, że to użytkownik internetu musi sam – z własnej inicjatywy, w sposób aktywny – zapisać się np. do serwisu internetowego czy samemu zamówić np. newsletter. Przy systemie opt off z inicjatywą występuje sam przedsiębiorca, przy systemie opt in – użytkownik internetu.

Wiemy już zatem, co to jest spam. Jeśli zaś chodzi o konsekwencje rozsyłania spamu, to trzeba powiedzieć, że każde działanie polegające na rozsyłaniu spamu:

• stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, co naraża na odpowiedzialność cywilną;
• stanowi wykroczenie – zgodnie z art. 24 ust. 1 usde, kto przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówione informacje handlowe, podlega karze grzywny. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Zgodnie z art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 zł.

Natomiast jeśli chodzi o czyn nieuczciwej konkurencji, to stosujemy tutaj przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Art. 18 tejże ustawy wymienia roszczenia, które przysługują w przypadku dopuszczenia się takiegoż czynu. Konkurent, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1. zaniechania dozwolonych działań (czyli zaprzestania rozsyłania spamu, najczęściej wykorzystywane – D. Kasprzycki, Komercyjne wykorzystywanie poczty elektronicznej oraz inne postaci nieuczciwych zachowań w Internecie [w:] Prawo Internetu, pod red. P. Podreckiego, Warszawa 2007, s. 594).
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań;
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4. naprawienia wyrządzonej szkody;
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści (tj. korzyści, które nadawca spamu uzyskał przez to, że np. zdobył klientów, wysyłając spam);
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony;
7. sąd też może na wniosek konkurenta orzec o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji.

Warto zwrócić uwagę, że spam godzi zarówno w interesy konkurentów, jak i interesy konsumentów (D. Kasprzycki, Komercyjne wykorzystywanie poczty elektronicznej oraz inne postaci nieuczciwych zachowań w Internecie [w:] Prawo Internetu, pod red. P. Podreckiego, Warszawa 2007, s. 594). Zachowanie polegające na przesyłaniu niezamawianych informacji handlowych narusza zasady współzawodnictwa konkurencyjnego, ponieważ stanowi nieuczciwy sposób pozyskiwania klientów. Nie liczy się tutaj szkoda konkurentów, ale uczciwość jako taka (B. Gadek, Generalna klauzula odpowiedzialności za czyn nieuczciwej konkurencji, ZNUJ PWiOWI 2003, z. 85, s. 86), ponieważ przedmiotem ochrony jest uczciwa rywalizacja gospodarcza, a nie interesy poszczególnych klientów. Tak więc każdy przedsiębiorca może wystąpić przeciwko nadawcy z roszczeniem.

Natomiast sam konsument nie może dochodzić roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji (X. Konarski, Komentarz do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną..., s. 118). Tak więc pojedyncza osoba, będąca konsumentem, nie może wystąpić przeciwko nadawcy z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji. W imieniu konsumentów może jedynie wystąpić Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednakże konsument mógłby wystąpić o ochronę dóbr osobistych (przyjmuje się, że rozsyłanie spamu stanowi naruszenie miru domowego, jak i prawa do prywatności). Ponadto może on wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania wykroczeniowego na podstawie art. 24 usde.