Charakter prawny spółki jawnej – ogólna charakterystyka

Spółka jawna jest jedną ze spółek osobowych (obok spółki partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej) uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych¹. Zgodnie z art. 22 § 1 K.s.h. spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową. Pojęcie „przedsiębiorstwa” należy rozpatrywać w aspekcie przedmiotowym, o którym mowa w art. 55¹ Kodeksu cywilnego², zgodnie z którym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej i obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Firma natomiast to nazwa spółki ją indywidualizująca, która zgodnie z art. 24 § 1 K.s.h. powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. j.”).

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, jednak posiada szeroki zakres zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych, może więc nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Posiada też zdolność sądową, może pozywać i być pozywaną. Spółka jawna posiada własny majątek, niezależny od majątku wspólników. Należy do niego wszelkie mienie wniesione jako wkład przez wspólników lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Utworzenie spółki jawnej

Do utworzenia spółki jawnej wymagane jest zawarcie umowy spółki (powinna być ona zawarta na piśmie pod rygorem nieważności) oraz dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru). Umowa spółki jawnej powinna zawierać co najmniej:

1. firmę i siedzibę spółki;
2. określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
3. przedmiot działalności spółki;
4. czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Natomiast zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać m.in.:

1. firmę, siedzibę i adres spółki;
2. przedmiot działalności spółki;
3. nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń;
4. nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji.

Stosunki wewnętrzne spółki jawnej

Co do zasady prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej ma każdy ze wspólników. Prowadzenie spraw spółki może być jednak powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. Nie można jednak powierzyć w ten sposób prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wszystkich wspólników. Ponadto nieważne jest umowne ograniczenie prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz umowne ograniczenie prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki.

Wspólnicy mający prawo prowadzenia spraw spółki mogą co do zasady swobodnie prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy, choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników posiadających prawo prowadzenia spraw spółki, przy czym uchwała musi zapaść jednomyślnie. Natomiast sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki wymagają uprzedniej uchwały wszystkich wspólników (również tych, którzy nie posiadają prawa do prowadzenia spraw spółki). Jednak gdy zachodzi potrzeba wykonania czynności nagłej, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę, wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może wykonać tę czynność bez uchwały wspólników.

Stosunek spółki jawnej do osób trzecich

Prawo reprezentacji spółki jawnej przysługuje każdemu wspólnikowi i dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa spółki może jednakże przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Inne niż umowne pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Spółka jawna odpowiada za zobowiązania własnym majątkiem, jednakże wspólnicy ponoszą w tym zakresie odpowiedzialność subsydiarną – wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

_____________________________

¹ Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1030)

² Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121)

Stan prawny obowiązujący na dzień 23.11.2014