Awaria samolotu i żądanie odszkodowania

Odpowiadając na Pańskie pytanie, w pierwszej kolejności wskazać należy, że jednoznaczna ocena opisanej przez Pana sytuacji możliwa byłaby w zasadzie przy ustaleniu, z usług jakiej linii lotniczej Pan korzystał, i której to linii samolot uległ awarii.

Zaznaczyć bowiem należy, że o ile w przypadku, gdy awaria dotyczyła samolotu linii należącej do jednego z krajów Unii Europejskiej, istnieją określone i sprecyzowane przepisy unijne regulujące takie zdarzenia, o tyle w przypadku, gdy podróż miała odbyć się za pośrednictwem linii należącej do kraju spoza Unii Europejskiej, analiza prawna byłaby znacznie bardziej utrudniona ze względu na konieczność znajomości prawa danego kraju.

Przyjmując jednakże, że Pańska podróż miała odbyć się za pośrednictwem linii lotniczej z siedzibą w Unii Europejskiej, wskazać przede wszystkim należy, iż kwestie odszkodowań za opóźnione czy odwołane loty reguluje Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r., gdzie w art. 7 ust. 1 „Prawo do odszkodowania” stwierdza się, że „w przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:

1. 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1 500 kilometrów;
2. 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1 500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1 500 do 3 500 kilometrów;
3. 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

Przy określaniu odległości, podstawa jest ostatni cel lotu, do którego przybycie pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego odmowa przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu”.

Powyższe rozporządzenie ma zarazem zastosowanie:

1. „do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium Państwa Członkowskiego, do którego ma zastosowanie Traktat;
2. do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w Państwie Członkowskim, do którego ma zastosowanie Traktat, chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem wspólnotowym”.

Powyższą regulację stosuje się pod warunkiem, że pasażerowie:

1. posiadają potwierdzona rezerwacje na dany lot oraz, z wyjątkiem przypadku odwołania, o którym mowa w art. 5, stawia sie na odprawę pasażerów,
   
   – zgodnie z wymogami i w czasie określonym uprzednio na piśmie (w tym poprzez środki elektroniczne) przez przewoźnika lotniczego, organizatora wycieczek lub autoryzowane biura podróży, lub, jeżeli czas nie został określony,
   
   – nie później niż 45 minut przed ogłoszona godzina odlotu; lub
    

    

2. bez względu na przyczynę zostali przeniesieni przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek z lotu, na który mieli rezerwacje, na inny lot”.

Uwagę jednakże należy zwrócić także na ten zapis rozporządzenia mówiący, iż „zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku, gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków”.

W związku z tym, że pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności”, o których mowa w rozporządzeniu, nie zostało jednoznacznie zdefiniowane, powstało na tym tle wiele wątpliwości, w szczególności zaś właśnie odnośnie sytuacji, w których opóźnienie lotu lub jego odwołanie nastąpiło w związku z awarią samolotu.

W kwestii tej wypowiedział się Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie linii Alitalia (sygn. akt C–549/07), w którym ETS uznał, że „przewoźnik nie może – co do zasady – odmówić wypłacenia odszkodowania pasażerom z powodu odwołania lotu, którego przyczyną były problemy techniczne jego maszyny. Odmowa wypłaty odszkodowania jest możliwa jedynie wtedy, gdy problemy techniczne są następstwem zdarzeń, które – ze względu na swój charakter lub źródło – nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności i nie pozwalają na skuteczne panowanie nad nimi. Chodzi tu o tak nadzwyczajne zdarzenia jak uszkodzenie wskutek sabotażu lub działania terrorystów albo powiadomienie przewoźnika przez konstruktora maszyny o ukrytej wadzie zagrażającej bezpieczeństwu lotu. Ciężar dowodu, że zaistniały okoliczności zwalniające od odpowiedzialności wobec klienta, obciąża przewoźnika”.

Ponadto w tym przedmiocie obradowały również polskie sądy. I tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 05.06.2007 r., sygn. akt VI SA/Wa 450/07, stwierdził, iż „to, że informacje o prawach przysługujących pasażerom są udostępniane w recepcji terminala nie oznacza, iż takie informacje nie zostały pasażerowi wręczone. W przypadku niejasności związanych z treścią pisma przewoźnika należało zadać przewoźnikowi konkretne pytania dotyczące okoliczności wręczenia pasażerowi informacji o prawach mu przysługujących, a nie wywodzić wniosków z niejasnego zapisu. Z faktu, że samolot został zawrócony z trasy z powodu usterki, nie można wywodzić, iż zaistniały nadzwyczajne okoliczności odwołania lotu następnego dnia. W postępowaniu o odszkodowanie organ winien ustalić, czy usterka ta mogła być, przy uwzględnieniu norm technicznych i odpowiednich instrukcji eksploatacyjnych usunięta w terminie umożliwiającym wykonanie odwołanego lotu. Takie ustalenia są niezbędne w celu wykazania, czy przewoźnik podjął wszelkie racjonalne środki mające na celu zabezpieczenie interesów pasażera, jeśli posiadał informację o możliwości niedojścia lotu do skutku już 24 godzin przed planowanym wylotem”.

Stwierdzić zatem należy, że co do zasady prawo do odszkodowania (w wysokości uzależnionej od długości trasy lotu, zgodnie z cytowanym rozporządzeniem), w przypadku gdy spełnione zostaną przesłanki zastosowanie tego rozporządzenia do Pańskiej sytuacji, Panu przysługuje, a jego ostateczne potwierdzenie zależy od charakteru awarii i podjętych w związku z tą awarią czynności przez przewoźnika.

Na marginesie wskazać także można, iż w zaistniałej sytuacji powinien Pan wystosować do linii lotniczych pismo wzywające do wypłaty odszkodowania z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego w przypadku odmowy lub uchybienia terminowi do jego zapłaty. W piśmie tym może Pan również powołać się na wspomniane przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz wyrok ETS na poparcie swoich twierdzeń.

Dodam też, że w zasadzie powenien Pan wykazać, że samolot nie odleciał lub miał opóźnienie, jednakże w związku z tym, że zapewne nie posiada Pan szczegółowego grafiku lotów tej linii, ciężko byłoby Panu to wykazać. W takiej sytuacji może Pan wskazać jako dowód świadka – swojego kolegę, a także wskazać przewoźnikowi, że przecież on sam dokładnie wie, czy i kiedy jego samoloty miały awarie, i jakie były tego konsekwencje. W przypadku sporu sądowego zawsze może Pan także wystąpić do sądu, aby ten zobowiązał przewoźnika do przedstawienia tych grafików i udzielenia informacji o opóźnieniach i odwołanych lotach.

Poza odszkodowaniem, o którym już pisałem, zgodnie z art. 8 ust. 1 lit a) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 „w przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie maja prawo do zwrotu w terminie siedmiu dni pełnego kosztu biletu po cenie za jaką został kupiony, za część lub części nie odbytej podróży oraz za część lub części już odbyte, jeżeli lot nie służy już dłużej jakiemukolwiek celowi związanemu z pierwotnym planem podróży pasażera”.

Pańskie roszczenie o zwrot ceny niewykorzystanej części biletu byłoby również uzasadnione.

Jednocześnie pragnę wskazać, że Pańskie roszczenia powinny być skierowane do przewoźnika, a nie do biura podróży czy agenta, jeżeli są to inne niż sam przewoźnik podmioty gospodarcze. Nie wyklucza to jednakże skorzystania z pośrednictwa tych podmiotów, jeżeli wyrażą one chęć pomocy w rozwiązaniu sprawy.