Alimenty i opłaty za opiekę nad rodzicami którzy ulegli wypadkowi

Usługi opiekuńcze dla osób w potrzebie

Stosownie do art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej „osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Zgodnie z ust. 3 tego przepisu usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspakajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Usługi opiekuńcze, o których mowa w art. 50 ust. 1 ustawy, mają charakter obligatoryjny”. Oznacza to, że wypadku spełnienia ustawowych przesłanek organ zobowiązany jest przyznać te usługi, niemniej jednak decyzje w sprawie tych usług mają charakter uznaniowy w części odnoszącej się do ich zakresu, okresu i miejsca świadczenia. 

Szczegółowe warunki przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowe warunki częściowego lub całkowitego zwalniania od opłat, jak również tryb ich pobierania określa, zgodnie z ust. 6 powołanego przepisu, rada gminy.

Osoby samotne

Usługi opiekuńcze kierowane są przede wszystkim do osób samotnych, ponieważ nie mogą one liczyć na pomoc najbliższych (art. 50 ust. 1). Dla przypomnienia osobą samotną jest osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe, niepozostająca w związku małżeńskim i nieposiadająca wstępnych ani zstępnych (art. 6 pkt 9). Omawianą pomoc mogą również otrzymać osoby mające rodziny (art. 50 ust. 2), niemniej w tych przypadkach ustawodawca odwołuje się do zasady pomocniczości, zwracając uwagę na obowiązki opiekuńcze wynikające z więzi rodzinnych. Osobie wymagającej opieki można przyznać usługi opiekuńcze dopiero wówczas, gdy opieki nie mogą jej zapewnić najbliżsi członkowie rodziny, którą zwykle tworzą: małżonek, wstępni i zstępni. Obowiązki tych osób w zakresie opieki istnieją również wtedy, gdy nie mieszkają one wspólnie z osobą potrzebującą pomocy, a tym samym, gdy nie tworzą one rodziny w myśl definicji zawartej w art. 6 pkt 14. Słusznie ustawodawca eksponuje tu powinności wynikające z zasad współżycia społecznego, a po części i z prawa rodzinnego (por. Komentarz do art. 50 ustawy o pomocy społecznej (w:) I. Sierpowska, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, ABC, 2009, wyd. II.).

„Pomimo odwoływania się do powinności rodzinnych, ustawa o pomocy społecznej przyjmuje założenie prymatu obowiązków państwa. Stanowisko to jasno wyrażone jest w art. 16 ust. 2 (u.p.s.), zgodnie z którym gmina i powiat nie mogą odmówić pomocy osobie potrzebującej, pomimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub prawnych do zaspokojenia jej niezbędnych potrzeb życiowych. Przepis ten stosuje się również wobec podmiotów, którym jednostki samorządu terytorialnego zleciły realizację zadań z zakresu pomocy społecznej. Zatem nie można odmówić wsparcia w postaci usług opiekuńczych tylko dlatego, że osoba wymagająca opieki ma rodzinę. Należy zbadać czy członkowie rodziny mają możliwości (finansowe, zdrowotne, lokalowe) do sprawowania opieki. Nawet jeżeli możliwości takie istnieją, należy rozważyć przyznanie usług opiekuńczych z obciążeniem ich kosztami członków rodziny. Zgodnie z art. 103 ust. 1 (u.p.s.) organ pomocy społecznej może zawrzeć umowę z małżonkiem, zstępnymi lub wstępnymi w sprawie świadczenia przez nich pomocy na rzecz osoby ubiegającej się o świadczenie. Usługi opiekuńcze należą do świadczeń odpłatnych, nie oznacza to jednak, że ich beneficjenci zawsze ponoszą koszty tego świadczenia. Warunki odpłatności i częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat określa rada gminy w drodze uchwały. Konkretyzacja postanowień uchwały następuje w decyzji przyznającej określone usługi opiekuńcze. Należy dodać, że świadczenia w postaci usług należą do tej formy pomocy społecznej, która może podlegać zwrotowi. Obowiązek zwrotu ciąży kolejno na: osobie korzystającej z usług opiekuńczych, jej spadkobiercy, małżonku, zstępnych i wstępnych beneficjenta. Wydatki na usługi opiekuńcze podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę kryterium dochodowego (art. 96). Odpłatność usług opiekuńczych pozwala objąć tą formą pomocy wszystkich potrzebujących, także osoby będące w dobrej sytuacji materialnej” (por. I. Sierpowska, tamże).

Wymiar pomocy i jej koszty

Wymiar i zakres przyznawanych usług opiekuńczych uzależniony jest od stanu zdrowia świadczeniobiorcy, jego sytuacji rodzinnej oraz sytuacji materialnej jego i jego rodziny, ustalonej przez pracownika socjalnego w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz posiadanych środków finansowych w budżecie miasta na ten cel. Świadczenia w formie usług opiekuńczych są odpłatne. Cena za 1 godzinę usługi opiekuńczej jest corocznie negocjowana z realizatorami usług, z którymi zawarte zostały umowy na ich wykonanie, a wysokość odpłatności za usługi opiekuńcze uzależniona jest od sytuacji rodzinnej oraz dochodu osoby lub rodziny ubiegającej się o świadczenie.

Pamiętać należy, że podstawowym (aczkolwiek nie jedynym) instrumentem dowodowym w postępowaniu dotyczącym pomocy społecznej jest rodzinny wywiad środowiskowy (art. 106 ust. 4 i art. 107 ust. 1 i 4). „Ustalenie sytuacji osób i rodzin ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej następuje w trybie określonym w Rozdziale 7 ustawy o pomocy społecznej. Decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego (art. 106 ust. 4 ustawy). Ma on na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i ich rodzin (art. 107 ust. 1 ustawy). Rodzinny wywiad środowiskowy stanowi swoiste postępowanie dowodowe. Sporządzany jest on na urzędowym kwestionariuszu i stanowi formę protokołu w rozumieniu art. 67 § 2 pkt 2 i 3 k.p.a., do którego znajdzie zastosowanie art. 68 § 2 k.p.a. (por. wyrok z dnia 17 czerwca 1994 r., sygn. akt I SA 336/94, OSP 1996/4/76). Osoby biorące udział w sporządzeniu wywiadu środowiskowego powinny zatem podpisać dokument bezpośrednio po udzieleniu wyjaśnień, a odmowę lub brak podpisu należy omówić w protokole. Rodzinny wywiad środowiskowy obejmuje czynności pracownika socjalnego zmierzające do ustalenia sytuacji bytowej wnioskodawcy, w szczególności przeprowadzenie rozmowy w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby (rodziny), zebranie niezbędnej dokumentacji (§7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 kwietnia 2005 r. w sprawie wywiadu środowiskowego (Dz. U. z 2005 r. Nr 77, poz. 672), a także ocenę warunków zamieszkania” (por. wyrok NSA z dnia 16 października 2007 r., sygn. akt I OSK 59/07).

Ustalenie dochodu rodziny emerytów KRUS

Przepisy ustawy wskazują, że pracownik socjalny przeprowadzający rodzinny wywiad środowiskowy może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia (art. 107 ust. 5).

W przypadku ustalania dochodu rodziny w celu ustalenia zakresu odpłatności za opiekunkę nie ma mowy o odmowie przyznania świadczenia – opłata nie jest świadczeniem z pomocy społecznej.

Jeżeli MOPS nie zdoła uzyskać w toku przeprowadzania wywiadu środowiskowego danych odnoszących się do dochodu (a więc do dochodu rodziny), to będzie musiał tę sytuację majątkową ustalić na podstawie innych dowodów i ogólnych okoliczności sprawy.
Art. 105 ust. 1 ustawy wskazuje, że sądy, organy i jednostki organizacyjne są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, udostępnić lub udzielić na wniosek pracownika socjalnego odpowiednich informacji, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia o przyznaniu lub wysokości świadczeń z pomocy społecznej.

W tej sprawie należy także brać pod uwagę przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Stosownie do art. 299 § 1 Ordynacji podatkowej organy podatkowe udostępniają informacje zawarte w aktach spraw podatkowych, z wyłączeniem informacji określonych w art. 182 (dane dotyczące rachunków bankowych), organom i osobom wymienionym w art. 298, czyli np. sądowi, prokuratorowi, Najwyższej Izbie Kontroli.

Według art. 299 § 3 pkt. 10 Ordynacji „informacje, o których mowa w § 1, udostępniane są również ośrodkom pomocy społecznej i powiatowym centrom pomocy rodzinie w zakresie prowadzonych postępowań o świadczenia z pomocy społecznej”.

Pomoc finansowa od dzieci

Reasumując. Owszem, dzieci mogą zostać obciążone kosztem opieki. Darowizna w zamian za opiekę to roszczenie cywilno-prawne. Nie ma nic wspólnego z przepisami ustawy o pomocy społecznej.

Przepisy ustawy o pomocy społecznej przewidują niekiedy możliwość zwolnienia z opłaty, tu powinny znaleźć się w odpowiedniej uchwale Rady Gminy. Ale darowizna nie ma nic wspólnego z ta odpłatnością. Owszem – siostra powinna ze względu na moralny obowiązek i cywilny – obowiązek wynikający z umowy – sama ponosić te odpłatności, jednak gmina nie jest związana treścią aktu darowizny.

Trzeba udostępnić MOPS-owi informacje o dochodach rodziny, może to być dokonane przez telefon.