Zlecenie stałe w banku po śmierci posiadacza rachunku

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banku

Na wstępie przedstawię przepisy prawa bankowego i prawa cywilnego dotyczące rachunku bankowego.

Zgodnie z art. 63 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. 2002 r. Nr 72 poz. 665) „rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna ze stron rozliczenia (dłużnik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy. Rozliczenia pieniężne przeprowadza się gotówkowo lub bezgotówkowo za pomocą papierowych lub informatycznych nośników danych”.

Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w szczególności:

1. poleceniem przelewu,
2. poleceniem zapłaty.

Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego.

Polecenie zapłaty zgodnie z art. 63 d ust. 1 ww. ustawy stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Przeprowadzenie rozliczeń poleceniem zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:

1. posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty,
2. udzielenia przez dłużnika wierzycielowi zgody do obciążania rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań,
3. zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela, zawierającej w szczególności: zgodę banku na stosowanie polecenia zapłaty przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty, zakres odpowiedzialności wierzyciela i banku,
4. że maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości, przeliczonej na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:
1. 1000 euro – w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,
2. 50 000 euro – w przypadku pozostałych dłużników.

Cofnięcie zgody do obciążania rachunku w drodze polecenia zapłaty

Właścicielowi rachunku przysługuje prawo do cofnięcia w każdym czasie zgody do obciążania rachunku w drodze polecenia zapłaty oraz prawo do odwołania pojedynczego polecenie zapłaty, w terminie:

1. 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego – w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej,
2. 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego – w przypadku pozostałych dłużników.

Nie jest wykluczona odpowiedzialność banku dłużnika za szkodę, jeżeli obciążył on rachunek bankowy dłużnika, wiedząc np. o odwołaniu przez niego zgody udzielonej wierzycielowi na stosowanie tej formy rozliczeń. Podstawą odpowiedzialności banku byłyby przepisy o naprawieniu szkody powstałej na skutek nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 i n. K.c.).

Umowa rachunku bankowego została wyodrębniona w Kodeksie cywilnym jako umowa nazwana. Zawiera ona cechy umowy o depozyt nieprawidłowy (art. 845) i umowy-zlecenia (art. 734). Stronami umowy rachunku bankowego są bank i posiadacz rachunku bankowego.

Zgodnie z art. 730 K.c „rozwiązanie umowy rachunku bankowego zawartej na czas nieoznaczony może nastąpić w każdym czasie wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron; jednakże bank może wypowiedzieć taką umowę tylko z ważnych powodów”.

Przepis dotyczy tylko jednego ze sposobów ustania stosunku rachunku bankowego, a mianowicie ustania stosunku zawiązanego na czas nieoznaczony wskutek wypowiedzenia.

Poza tym stosunek rachunku bankowego ustaje na skutek zgodnego rozwiązania go przez strony, nadejścia terminu lub zdarzenia prawnego mającego – zgodnie z umową – zakończyć stosunek rachunku zawiązany na czas oznaczony i wystąpienia zdarzenia, z którym szczególne przepisy łączą zakończenie stosunku rachunku.

Śmierć właściciela rachunku bankowego a wygaśnięcie zlecenia

Ustanie stosunku rachunku bankowego nie powoduje wyczerpania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku.

Ponadto zgodnie z art. 747 K.c. „w braku odmiennej umowy zlecenie nie wygasa ani wskutek śmierci dającego zlecenie, ani wskutek utraty przez niego zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak, zgodnie z umową, zlecenie wygasło, przyjmujący zlecenie powinien, gdyby z przerwania powierzonych mu czynności mogła wyniknąć szkoda, prowadzić te czynności nadal, dopóki spadkobierca albo przedstawiciel ustawowy dającego zlecenie nie będzie mógł zarządzić inaczej”.

Zatem śmierć zleceniodawcy sama w sobie nie powoduje wygaśnięcia zlecenia.

Zatem ani przepisy Prawa bankowego ani przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują wygaśnięcia umowy, czy zlecenia na skutek śmierci właściciela rachunku. O tym mogą stanowić jedynie zapisy zawartej umowy między właścicielem rachunku a bankiem.

W umowie zlecenia strony mogą zastrzec, że powyższe zdarzenia spowodują wygaśnięcie samej umowy-zlecenia.

Zobowiązania wynikające z umowy-zlecenia przejdą w wypadku śmierci zleceniodawcy na jego spadkobierców jako długi spadkowe.

Z Pana listu i odpowiedzi banku wynika, że umowa nie przewidywała wygaśnięcia umów zleceń w przypadku śmierci.

W takim przypadku należałoby zlecenie wypowiedzieć, gdyż śmierć dającego zlecenie jest ważnym powodem wypowiedzenia umowy przez jego spadkobierców.

Jak sądzę bank uznał, że samo przedłożenie aktu zgonu jest niewystarczające, powinno być złożone wypowiedzenie. Tak stanowią wprost przepisy (o ile nie było innych zapisów w umowie).