Zawarcie umowy z wykonawcą, wpłata zaliczki i niewykonanie zobowiązania przez zleceniobiorcę
Pan Krzysztof ma dwie drogi dochodzenia swoich praw: postępowanie cywilne i karne. Niewątpliwie zawarł umowę z wykonawcą, wpłacił zaliczkę, a umowa nie została wykonana.
Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Odpowiedzialność dłużnika ograniczona jest do obowiązku naprawienia wierzycielowi poniesionej przezeń szkody majątkowej, tak w zakresie rzeczywistych strat, jak i utraconych korzyści (art. 361 § 2 K.c.).
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego
Jeśli zatem dłużnik zdoła wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności, to będzie to w konsekwencji oznaczało zwolnienie się dłużnika (egzonerację) z obowiązku naprawienia szkody. Przepis art. 471 K.c. przewiduje domniemanie, że naruszenie zobowiązania jest następstwem okoliczności, które obciążają dłużnika.
Oznacza to, że domniemywa się, iż wykonawca dopuścił się niewykonania umowy z własnej winy – na nim będzie spoczywać obowiązek wykazania, że niewykonanie umowy było od niego niezależne.
Dłużnik odpowiada za zawinione naruszenie zobowiązania, a ustawa przewiduje domniemanie winy dłużnika (art. 471 K.c.). W myśl art. 472 K.c. „jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności” – innymi słowy dłużnik odpowiada za naganne, choć nieumyślne naruszenie zobowiązania. Przywołany przepis przewiduje odpowiedzialność dłużnika za winę w postaci niedbalstwa. Oczywiście dłużnik ponosi odpowiedzialność także za naruszenie zobowiązania obciążone winą umyślną (zob. też art. 473 § 2 K.c.).
Winę dłużnika, jako podstawę jego odpowiedzialności kontraktowej, definiuje się poprzez wskazanie jej elementu obiektywnego i subiektywnego. Pierwszy element (obiektywny) to bezprawność postępowania dłużnika, który narusza treść wiążącego go z wierzycielem zobowiązania. Element drugi (subiektywny) to wadliwość postępowania konkretnego dłużnika, które oceniamy jako niewłaściwe (chodzi np. o „umyślne” naruszenie zobowiązania lub o „niedbalstwo” w postaci niezachowania należytej staranności).
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Udowodnienie winy wykonawcy w niewykonaniu umowy
Nasz klient nie będzie miał większych trudności z wykazaniem winy wykonawcy w niewykonaniu umowy. Należy skierować pozew do sądu cywilnego z żądaniem zwrotu zaliczki oraz z żądaniem naprawienia wynikłej szkody – o ile wystąpiła.
Drugim sposobem jest skierowanie sprawy do prokuratury z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa, co prawdopodobnie zmotywuje wykonawcę przynajmniej do oddania zaliczki.
Zgodnie z art. 286 § 1 Kodeksu karnego „kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Czy niewykonanie zobowiązania jest przestępstwem oszustwa?
Należy jednak pamiętać, że nie każde niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest przestępstwem oszustwa. Konieczne jest, aby sprawca w chwili zawierania umowy o wykonanie zlecenia miał zamiar doprowadzenia naszego klienta do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem, w tym wypadku kwotą 3 tys. złotych zaliczki.
Opis znamion oszustwa określonego w przepisie art. 286 § 1 Kodeksu karnego nie określa sposobów, jakimi ma posłużyć się sprawca, by wprowadzić w błąd. Ustawa nie zawiera też w tym zakresie żadnych ograniczeń, tak więc wprowadzenie w błąd możliwe jest przy wykorzystaniu wszelkich sposobów i metod, które doprowadzą do powstania rozbieżności między świadomością pokrzywdzonego rozporządzającego mieniem a rzeczywistym stanem rzeczy, a tym samym doprowadzą sprawcę do osiągnięcia zamierzonego celu. Wprowadzenie w błąd może zostać osiągnięte przez przemilczenie, zaniechanie poinformowania o faktycznym, prawdziwym stanie rzeczy rzutującym na rzeczywisty zamiar sprawcy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 02.02.2004 r., sygn. akt IV KK 322/2003, Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2004, poz. 233).
Przykłady
Przypadek remontu mieszkania. Janina zleciła firmie remontowej kompleksowy remont swojego mieszkania. Umowa była ustna, a Janina wpłaciła 10 000 zł zaliczki. Termin wykonania minął, a firma nie rozpoczęła prac. W międzyczasie kontakt z przedsiębiorcą się urwał. Po wielu próbach kontaktu Janina odkryła, że firma jest w trakcie likwidacji i nie jest w stanie zwrócić jej zaliczki ani wykonać zlecenia.
Zakup samochodu. Krzysztof ustnie zgodził się na zakup używanego samochodu od kolegi. Przelał 15 000 zł jako zaliczkę, a resztę miał wpłacić po dostarczeniu pojazdu. Auto nigdy nie zostało dostarczone, a sprzedający zaczął unikać kontaktu. Krzysztof, mając jedynie ustne potwierdzenie umowy i brak pisemnych dowodów, stanął przed trudnością udowodnienia transakcji i odzyskania pieniędzy.
Usługi fotograficzne na wesele Ewa i Tomasz zatrudnili fotografa na swoje wesele na podstawie ustnej umowy. Wpłacili 2000 zł zaliczki. Fotograf nie pojawił się na uroczystości, twierdząc później, że miał awarię sprzętu. Para młoda próbowała negocjować zwrot zaliczki, ale fotograf odmawiał, twierdząc, że poniesione przez niego koszty na sprzęt uniemożliwiają zwrot. Ewa i Tomasz rozważali drogę sądową, aby odzyskać swoje środki.
Podsumowanie
Jak widać, zawarcie umowy ustnej nie wyklucza dochodzenia swoich praw w razie niewywiązania się z niej przez zleceniobiorcę. Trzeba jednak znać swoje prawa i możliwości dochodzenia sprawiedliwości.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach związanych z niewykonaniem umów ustnych? Skorzystaj z naszych usług porad prawnych on-line oraz profesjonalnego sporządzania pism, aby skutecznie dochodzić swoich praw. Już teraz wypełnij formularz kontaktowy znajdujący się pod tekstem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 02.02.2004 r., sygn. akt IV KK 322/2003
Przekazanie gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę
