Śmierć byłego męża, z którym od lat nie było kontaktu

Czy spadkobierca musi przyjąć spadek?

Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku.

Jak wynika z opisu sprawy, Pani córka wchodzi do kręgu spadkobierców ustawowych po śmierci zmarłego. Jednakże z uwagi na ewentualne długi zmarłego ma ona obawy co do przyjęcia spadku.

Zgodnie z art. 925 K.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Nie oznacza to jednak, iż nic już nie może zrobić – ma on trzy możliwości (art. 1012 K.c.). Może mianowicie:

1. przyjąć spadek wprost – bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe;
2. przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza);
3. odrzucić spadek.

Nie jest konieczne, aby wszyscy spadkobiercy przyjęli spadek. Jeden z nich może np. przyjąć, inny odrzucić, a trzeci przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza, może być też tak, iż jeden przyjmuje, a dwóch odrzuca itd.

Zasady przyjęcia lub odrzucania spadku

Oświadczenie o przyjęciu (zarówno prostym jak i z dobrodziejstwem inwentarza) lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 K.c.). Termin ten nie podlega przywróceniu, a złożenie oświadczenia po jego upływie nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy spadkobierca nie złożył żadnego oświadczenia pod wpływem błędu lub groźby, wówczas może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się wymaga zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 § 3 K.c.).

Jeśli w powyższym terminie brak jest jakiegokolwiek oświadczenia spadkobiercy, uważa się, że spadkobierca przyjął spadek wprost (art. 1015 § 2 K.c.), chyba że jest on osobą niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych (poniżej 18 lat albo ubezwłasnowolnioną) albo osobą, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo też spadkobiercą jest osoba prawna – wówczas brak takiego oświadczenia jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Z powyższego wynika, że Pani córka jako spadkobierca powołany do spadku ma 6 miesięcy (od chwili powzięcia informacji o śmierci ojca) na podjęcie decyzji, co robić ze spadkiem. Jeśli więc minie 6 miesięcy, to uznane zostanie, że Pani córka przyjęła spadek wprost (a więc odpowiada za długi całym swoim majątkiem).

Oświadczenie takie składa się przed sądem lub notariuszem.

Jakie są skutki oświadczeń o odrzuceniu bądź przyjęciu spadku?

W przypadku przyjęcia prostego – spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (art. 1031 § 1 K.c.):

• do chwili przyjęcia spadku (czyli de facto do upływu 6-miesięcznego terminu) – ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku – art. 1030 K.c.,
• od chwili przyjęcia – ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem – art. 1030 K.c.

W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 § 2 K.c.):

• spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości stanu czynnego spadku ustalonego w inwentarzu,
• ograniczenie to jednak odpada, jeśli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi,
• jeśli spadkobierca spłacił niektóre długi spadkowe, nie wiedząc o istnieniu innych długów, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił (czyli de facto, jeśli spłaci spadkobierca niektóre długi, to za pozostałe odpowiada on tylko tym, co jeszcze zostało w spadku) – art. 1032 § 1 K.c.,
• natomiast jeśli spadkobierca spłacił część długów spadkowych, a wiedział o istnieniu innych, to wówczas ponosi on za niespłacone długi odpowiedzialność ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe (art. 1032 § 2 K.c.)

W przypadku odrzucenia spadku spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 K.c.).

Oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza

O dziedziczeniu córki nikt nie będzie jej zawiadamiał, chyba że w sądzie zostanie założona sprawa spadkowa np. przez innego spadkobiercę lub wierzyciela Pani byłego męża. Sprawa spadkowa może być założona nawet po kilku latach. Istotny w Pani sprawie będzie czas, kiedy córka dowiedziała się o śmierci, bowiem od tego czasu ma 6 miesięcy, żeby złożyć odpowiednie oświadczenie dotyczące spadku. Pani córka, żeby dziedziczyć spadek po ojcu, ale jednocześnie ograniczyć swoją odpowiedzialność za długi spadkowe, musiałaby złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli córka nie chce w ogóle dziedziczyć po ojcu, to warto, aby złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku. Dokonać powyższych czynności można w sądzie rejonowym właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego lub u notariusza.