Rozliczenie z fiskusem spóźnionego podatku od spadku

Niezgłoszenie spadku do opodatkowania

W celu udzielenia odpowiedzi na Pańskie pytanie konieczne jest w pierwszej kolejności sięgnięcie do przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn z dnia 28 lipca 1983 r. (Dz. U. Nr 45, poz. 207 z późn. zm.), gdzie w art. 6 ust. 1 pkt 1) wskazuje się, że obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku.

Natomiast zgodnie z treścią ust. 4 tego artykułu, jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. W przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.

Rozliczenie z fiskusem z podatku od otrzymanego spadku

Wobec powyższego uznać należy, iż Pański obowiązek podatkowy powstał wraz z upływem 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy (tj. z upływem terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, zgodnie z art. 1015 Kodeksu cywilnego) albo też z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Od tej chwili stał się Pan zobowiązany do rozliczenia z fiskusem z podatku od otrzymanego spadku.

Co do ustalenia wysokości podatku sięgnąć należy do przepisu art. 7 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Z kolei zaś przepis art. 8 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych – w wysokości tych wkładów.

Jeżeli przedmiotem spadku były środki pieniężne, to ich wartość w zasadzie określa się w sposób nominalny, chyba że od przyjęcia spadku do dnia powstania obowiązku podatkowego ich wartość uległaby istotnej zmianie, np. w drodze dewaluacji – konieczne byłoby ustalenie wartości tych pieniędzy na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Ustalenie wysokości podatku od spadku

Przy ustalaniu wysokości podatku istotne jest również przyjęcie właściwej kwoty wolnej od podatku w zależności od grupy podatkowej, do jakiej należy spadkobierca.

I tak, zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1. 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2. 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Natomiast art. 14 ww. ustawy stanowi, że:

1. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
2. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
3. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
   1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
   2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
   3) do grupy III – innych nabywców.
4. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Zatem Pan, jako syn spadkodawców, zalicza się do grupy I.

Szczegółowe zasady obliczenia podatku

Szczegółowe zasady obliczenia podatku określa natomiast przepis art. 15 ww. ustawy, który stanowi, że:

„1. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

2. Nabycie własności w drodze zasiedzenia podlega opodatkowaniu w wysokości 7 % podstawy opodatkowania; art. 9 ust. 1 nie ma w tym wypadku zastosowania.

3. Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 i w art. 9 ust. 1 oraz skale podatkowe określone w ust. 1 obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego, z zastrzeżeniem ust. 4.

4. Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu według stawki 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony”.

Mając powyższe dane, można dokonać obliczenia ciążącego na Panu obowiązku podatkowego, przy czym istotnym jest, że spadek nabywał Pan osobno od każdego z rodziców i w związku z tym powinien Pan również rozliczyć się osobno z każdego z tych spadków z uwzględnieniem sposobu, w jaki nabycie spadku po każdym z rodziców następowało.

I tak przykładowo, jeżeli pierwsza zmarła Pana matka i nie pozostawiła po sobie testamentu, to dziedziczenie po niej odbyło się na podstawie ustawy, zgodnie z którą (art. 931 § 1 K.c.), w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Przyjmując, że w skład spadku wchodziła jedynie wskazana przez Pana kwota 702.797.400 zł (po denominacji 70.279,74 zł), a Pani matce należała się 1/2 z tej kwoty jako jej udział w majątku wspólnym małżeńskim (choć zaliczenie tego rodzaju odszkodowania do majątku wspólnego może być dyskusyjne), to w spadku po niej Pan nabył 1/2 jej udziału (17.569,93 zł), a drugą 1/2 nabył Pański ojciec (dalsze 17.569,93 zł). Z takiej zatem kwoty wartości spadku po matce powinie się Pan rozliczyć z fiskusem.

Jeżeli następnie zmarł Pański ojciec i pozostawił po sobie swój udział w ww. odszkodowaniu oraz część udziału nabytego po Pańskiej matce w łącznej kwocie 52.709,80 zł, to z takiej wartości spadku powinien się Pan rozliczyć z fiskusem z tytułu nabycia spadku po ojcu.

Wielce pomocne przy obliczaniu wymiaru podatku mogą okazać się szeroko dostępne w sieci kalkulatory, co znacząco ułatwia przeprowadzenie odpowiednich obliczeń.

Warto w tym miejscu wskazać, że w sytuacji spóźnionego rozliczenia z podatku powinien Pan zostać obciążony odsetkami za zwłokę.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 53 Ordynacji podatkowej z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.):

„§ 1. Od zaległości podatkowych, z zastrzeżeniem art. 54, naliczane są odsetki za zwłokę.

(…)

§ 3. Odsetki za zwłokę nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe, z zastrzeżeniem art. 53a, art. 62 § 4, art. 66 § 5, art. 67a § 1 lub 2 i art. 76a § 1

§ 4. Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego”.

Odsetki za zwłokę w zapłacie podatku od spadku

W świetle powyższego przepisu odsetki za zwłokę powinien Pan obliczyć samodzielnie i uwzględnić je w swoim rozliczeniu.

Jeżeli Pan sam tego nie uczyni, to na mocy art. 53a Ordynacji podatkowej urząd skarbowy uczyni to za Pana, wydając stosowną decyzję.

Wysokość odsetek określa przepis art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%.

Podobnie jak w przypadku wymiaru podatku, także i w zakresie obliczenia odsetek za zwłokę warto jest skorzystać z dostępnych w sieci kalkulatorów.

Na koniec warto również wskazać na kwestię ewentualnego przedawnienia się omawianego zobowiązania podatkowego.

Otóż zgodnie z przepisem art. 68 Ordynacji podatkowej:

„§ 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

§ 2. Jeżeli podatnik:

1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,

2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,

zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy”.

W związku zatem z tym, że na złożenie deklaracji podatkowej w przedmiocie podatku od spadku podatnik ma 6 miesięcy, to przedawnienie zobowiązania nastąpi z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.