Przywłaszczenie pieniędzy

Na czym polega przywłaszczenie pieniędzy?

W niniejszej odpowiedzi postaram się rozwiać Pana wątpliwości dotyczące zagadnienia przywłaszczenia pieniędzy.

Art. 284 § 1 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.) dotyczy przestępstwa przywłaszczenia. Jak podaje wyżej wymieniony przepis:

„Art. 284. § 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Natomiast – zgodnie z art. 115 § 9 K.k. – rzeczą ruchomą jest także polski lub obcy pieniądz lub inny środek płatniczy oraz dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej.

Przywłaszczenie polega więc na rozporządzeniu jak swoją własnością cudzą rzeczą ruchomą lub cudzym prawem majątkowym z wyłączeniem osoby uprawnionej.

Czy przywłaszczenie to kradzież?

Przywłaszczenie należy odróżniać od przestępstwa kradzieży. W przypadku przywłaszczenia nie dochodzi bowiem do zaboru rzeczy, a więc do bezprawnego wyjęcia jej spod władztwa osoby uprawnionej i objęcia we władanie przez sprawcę. Różnica między tymi przestępstwami polega na tym, że sprawca kradzieży zabiera z posiadania innej osoby cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia, natomiast sprawca przestępstwa przywłaszczenia przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub cudze prawo majątkowe, które nie zostało mu powierzone, jednakże znalazło się już w jego legalnym posiadaniu (wyrok SN z 4 sierpnia 1978 r., sygn. akt Rw 285/78).

Przestępstwo przywłaszczenia może być popełnione tylko z winy umyślnej, z zamiarem bezpośrednim. Oznacza to, że sprawcy należy udowodnić oprócz faktu rozporządzenia cudzą rzeczą także zamiar zatrzymania tej rzeczy dla siebie. Przestępny zamiar w przypadku przestępstwa z art. 284 § 1 K.k. sprowadza się do istnienia po stronie sprawcy zamiaru powiększenia swego majątku kosztem majątku osoby pokrzywdzonej (wyrok SN z 11 marca 2003 r., V KK 212/02). Do istoty przywłaszczenia należy osiągnięcie celu w postaci uczynienia z cudzej rzeczy swojej własności.

Przywłaszczenie pieniędzy na skutek pomyłki pracownika banku

Musi mieć Pan świadomość, iż może Panu zostać postawiony zarzut popełnienia przestępstwa przywłaszczenia, jeśli wiedząc o omyłce pracownika banku oraz o tym, że pieniądze nie są Pana, pobrał je Pan ze swojego konta. Ponadto organy ścigania będą prowadzić postępowanie karne w celu ustalenia, co stało się z pieniędzmi po pobraniu ich z konta, czy rzeczywiście miał Pan zamiar zwrócić omyłkowo przelane pieniądze. Jeśli chodzi o odpowiedzialność za przestępstwo przywłaszczenia, nie ma bowiem znaczenia, w jaki sposób sprawca wszedł w posiadanie rzeczy. Rzecz może znajdować się w posiadaniu sprawcy zarówno z woli jej właściciela, jak i przypadkowo, bez zgody właściciela.

Oczywiście to, że może Panu zostać postawiony zarzut popełnienia przestępstwa przywłaszczenia, nie oznacza, iż zostanie Pan za to przestępstwo skazany. Dopóki Pana wina nie zostanie udowodniona prawomocnym wyrokiem sądu, dopóty przysługuje Panu domniemanie niewinności.

Jak bronić się przed zarzutem przywłaszczenia pieniędzy?

Warto bronić się tym, że:

• nie miał Pan zamiaru zatrzymania owych pieniędzy,
• chciał Pan zwrócić pieniądze.

Nie stanowi bowiem przywłaszczenia pożyczenie lub wynajęcie rzeczy ruchomej, jeżeli z okoliczności sprawy nie wynika jednoznacznie towarzyszący działaniu sprawcy zamiar pozbawienia osoby uprawnionej własności tej rzeczy. Podobnie samo bezprawne zatrzymanie rzeczy i używanie jej, nawet w celu osiągnięcia zysku, jeśli nie towarzyszy mu zamiar pozbawienia właściciela tej rzeczy przez sprawcę, nie stanowi przestępstwa przywłaszczenia (wyrok SA w Lublinie z 6 października 1998 r., sygn. akt II AKa 108/98).

O zamiarze przywłaszczenia może świadczyć odmowa zwrotu cudzej rzeczy, zaprzeczenie jej posiadania, sprzedaż lub darowanie innej osobie, przerobienie rzeczy. Natomiast bezprawne zatrzymanie cudzej rzeczy, a nawet używanie jej, chociażby w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, ale bez zamiaru zatrzymania na własność, nie stanowi przestępstwa przywłaszczenia (wyrok SN z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt V KK 316/03).

Należy pamiętać, że bank może wystąpić przeciwko Panu także na drogę postępowania cywilnego na podstawie art. 405 Kodeksu cywilnego (chodzi o tzw. bezpodstawne wzbogacenie). Zgodnie z powołanym przepisem:

„Art. 405. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”.

Wprawdzie obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, niemniej jednak powyższa zasada nie ma zastosowania, jeśli wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.