Przekształcenie stosunku pracy nauczyciela mianowanego z mocy prawa

Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 191) stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli:

1) posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych;

3) nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub dyscyplinarne lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie;

4) nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie;

5) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska;

6) istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

Stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym:

1. nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, o ile spełnione są warunki określone wyżej;
2. w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki, o których mowa wyżej.

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy potwierdza na piśmie dyrektor szkoły.

Artykuł 10 jest kluczowym przepisem Karty Nauczyciela, określającym podstawy nawiązania z nauczycielem stosunku pracy. Przepis ten był wielokrotnie modyfikowany. Zmianie nie uległy same formy nawiązania stosunku pracy, jakimi są w przypadku nauczycieli mianowanie i umowa o pracę, lecz warunki, na jakich dochodzi do ich zawarcia. Mianowanie – w przeciwieństwie do umowy o pracę – jest tym sposobem nawiązania stosunku pracy, który gwarantuje nauczycielowi wzmożoną ochronę zatrudnienia.

W dniu wejścia Karty Nauczyciela w życie stosunek pracy nawiązywany był z nauczycielem przez mianowanie, jeżeli nauczyciel miał obywatelstwo polskie i pełną zdolność do czynności prawnych, korzystał z praw publicznych, nie toczyło się przeciwko niemu postępowanie karne lub o ubezwłasnowolnienie, posiadał wymagane kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska, mógł być zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony oraz bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie przez co najmniej 2 lata w pełnym wymiarze zajęć pracę pedagogiczną, która została pozytywnie oceniona.

Jeżeli nauczyciel spełniał wszystkie warunki do mianowania poza posiadaniem oceny pracy, a obowiązku oceny nie dopełniono w okresie 3 lat od dnia zatrudnienia, uzyskiwał mianowanie z mocy prawa.

Na mocy noweli Karty Nauczyciela, dokonanej ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, doprecyzowano, że do okresu nieprzerwanej pracy warunkującej uzyskanie mianowania z mocy prawa należało wliczać przerwy z powodu choroby lub urlopów innych niż wypoczynkowe, trwających łącznie nie dłużej niż 3 miesiące. Jeżeli przerwy trwały dłużej, okres 3-letniej pracy przedłużał się o czas przerwy przekraczającej 3 miesiące.

Stosownie do wyroku SN z dnia 29 maja 1985 r., I PRN 34/85 , OSNC 1986, nr 3, poz. 31, „uzyskanie przez nauczyciela mianowania z mocy prawa oznacza, że jego stosunek pracy – po spełnieniu warunków przekształca się w stosunek pracy z mianowania. Szkoła ma obowiązek wydania nauczycielowi pisemnego potwierdzenia, że uzyskał on mianowanie z mocy prawa. Stosunki pracy nauczyciela nawiązane z innymi szkołami niż szkoła, w której uzyskał on mianowanie z mocy prawa, podlegają tym samym przepisom, mającym zastosowanie do nauczycieli mianowanych w drodze aktu mianowania [...] i następnie podejmujących pracę w innej szkole lub szkołach.

Skutek prawny polegający na przekształceniu się stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę w stosunek pracy z mianowania następuje automatycznie, niezależnie od tego, czy nauczycielowi wręczony zostanie określony akt mianowania. Z woli ustawodawcy sam upływ terminu 3 lat rodzi skutek materialnoprawny. Pisemne potwierdzenie tego faktu ma znaczenie tylko deklaratoryjne, przy czym wydanie określonego pisma jest celowe, gdyż umożliwia uniknięcie wątpliwości, z jakim dniem nauczyciel stał się mianowanym z mocy prawa. Następstwa odmowy wydania takiego pisma przez dyrektora szkoły powinny być przy tym oceniane w płaszczyźnie naruszenia przez niego obowiązku wynikającego ze stosunku pracy, nie zaś na przykład z odwołaniem się do przepisów o wydawaniu zaświadczeń.

Posiadanie przez nauczyciela statusu nauczyciela mianowanego miało charakter warunkowy i możliwość ta kończyła się na mocy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1997 r. Nr 12, poz. 136, nr 19 poz. 239 i nr 22, poz. 291) w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 19, poz. 239) w roku 2006. Posiadanie aktu mianowania nie było równoznaczne ze stwierdzeniem posiadania kwalifikacji zawodowych. Ustawodawca, szanując prawa nabyte osób, które nie posiadały kwalifikacji, a były nauczycielami, dał szansę zdobycia kwalifikacji, wyznaczając czas, do którego powinny być one uzupełnione.

Akt mianowania powinien w szczególności określić:

1. stanowisko i miejsce pracy;
2. termin rozpoczęcia pracy;
3. wynagrodzenie lub zasady jego ustalania.

Nie ma określonego druku aktu mianowania. Powinien on jedynie zawierać informacje określone wyżej.

Podsumowując – nauczyciel jest nauczycielem mianowanym niemalże od początku swojej pracy, jednakże najpóźniej powinien był otrzymać mianowanie w 2000 roku i tak też się stało. Jeśli posiada akt mianowania z 2000 roku, to można dokonać zwykłego sprostowania w aktach osobowych pracownika. Przepisy prawa nie przewidują specjalnej procedury. W tym przypadku do akt osobowych pracownika proponowałabym dołączenie notatki służbowej o następującej treści:

„Z uwagi na nabycie w roku 2000 mianowania z mocy prawa oraz na spełnianie obecnie warunków określonych w art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela stwierdza się, że nauczyciel zatrudniony jest na podstawie mianowania, co potwierdza akt mianowania (i tutaj dołączyć akt mianowania z 2000 r.)”.