Postaci z bajek na ścianie przedszkola a prawa autorskie

Namalowanie postaci z bajek na ścianach w przedszkolu a prawa autorskie do wizerunku

Na początku przyznam, że praktyka nieco tu odbiega od surowej linii prawa, więc w opisanym przypadku raczej wątpię, aby ktokolwiek pozywał przedszkole o naruszenie praw autorskich poprzez namalowanie na ścianie postaci z bajek (które raczej traktowałabym jako opracowania). Generalnie przyjmuje się, że takie malowidła – jeśli są w znacznej mierze kopią pierwowzoru – są opracowaniem. W takim wypadku zastosowanie ma art. 2 ustawy o prawach autorskich, który stanowi, że:

1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

Rozpowszechnianie wizerunków postaci z bajek

Niemniej jednak dobrze jest wiedzieć, że bardzo często do wizerunków tych postaci określonemu podmiotowi przysługują majątkowe prawa autorskie, co oznacza, że tylko ten podmiot może wyrażać zgodę na rozpowszechnianie wizerunków tych postaci (licencja) zarówno dla celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych. Wiele z tych bajkowych postaci to już zastrzeżony znak towarowy, np. Kaczor Donald, który bezwzględnie wymaga uzyskania licencji w celu korzystania z niego (np. namalowania na ścianie przedszkola). Znaki towarowe chronione są na terenie Polski na podstawie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz.508 ze zm.), która reguluje kwestie związane z ich ochroną w art. 120-173.

Generalnie jednak uzyskanie takiej licencji wiąże się z chęcią osiągnięcia korzyści majątkowych związanych z wprowadzeniem do obrotu różnych form postaci z bajek, np. zawieszek, breloków, naklejek, pluszaków itp.

Czy poszczególne postacie z bajek stanowią zastrzeżone znaki towarowe?

Aby dowiedzieć się, czy poszczególne postacie stanowią zastrzeżone znaki towarowe, należy sprawdzić w bazach znaków zastrzeżonych znajdujących się na stronach Urzędu Patentowego (tj. na stronie http://www.uprp.pl) zakres zastrzeżeń. Nie szukając w bazach, można też zapytać się bezpośrednio u źródła większości zastrzeżonych znaków do postaci bajkowych, czyli np. na oficjalnej stronie Disneya. Tam znajdzie Pan granice zastrzeżeń używania tych znaków. Tak jak pisałam na wstępie, raczej nie sadzę, aby ktoś chciał kruszyć kopie o namalowanie postaci z bajek na ścianach przedszkola. Gdyby jednak chciał Pan te same postacie namalować na fasadzie przedszkola, wtedy zmienia to postać rzeczy, ponieważ może to zostać ocenione jako działania w celach promocji i reklamy, a wtedy wymagałoby to zgody upoważnionego podmiotu (np. przy Koziołku Matołku – 8 spadkobierców Kornela Makuszyńskiego i Walentynowicza, twórców tej postaci, przy Kubusiu Puchatku czy Kaczorze Donaldzie – Disney). Użycie którejkolwiek z tych postaci do logo przedszkola (wprowadzenie do obrotu) także wiązałoby się z uzyskaniem licencji.

W sytuacji jednak, w której namalowanie opracowania wizerunków postaci z bajek na wewnętrznych ścianach sali przedszkolnej nie służy celom komercyjnym ani nie są one wprowadzane do obrotu, taka licencja wydaje się zbędna.