.
Udzieliliśmy ponad 127,5 tys. porad prawnych i mamy 14 468 opinii Klientów
Zadaj pytanie » Zadaj pytanie »

Indywidualne Porady Prawne

Masz problem prawny i szukasz pomocy?
Kliknij TUTAJ i opisz nam swój problem w formularzu.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)

Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby

Autor: Karol Jokiel

Artykuł omawia kwestie skuteczności oraz warunki uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby.



Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Czym jest oświadczenie woli?

Zgodnie z przepisem art. 60 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. – dalej w skrócie K.c.), oświadczenie woli to każde zachowanie się danej osoby (z użyciem słów lub bez – np. gestami lub czynem), które ujawnia jej wolę wobec adresata w sposób dostateczny, w tym również ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Powyższe stwierdzenie opatrzyć należy tą tylko uwagą, że zasadniczo samo tylko milczenie nie uzewnętrznia żadnej woli, tylko wyjątkowo milczenie może świadczyć o zajęciu konkretnego stanowiska i stanowić oświadczenie woli w rozumieniu cyt. przepisu art. 60 K.c. (np. skutek taki może wynikać z umowy stron).

 

Co do zasady, oświadczenie woli złożone przez osobę pełnoletnią jest w pełni skuteczne, w szczególności zaś może prowadzić do zawarcia ważnej umowy (sprzedaży, darowizny itd.), z której następnie trudno, jeżeli w ogóle można, się wycofać bez negatywnych konsekwencji.

Kiedy dopuszcza się możliwość uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli?

Jak od każdej zasady tu również istnieją jednak wyjątki. Kodeks cywilny uznaje za nieważne z mocy prawa, bądź ewentualnie dopuszcza możliwość uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli w przypadku, gdy jest ono dotknięte wadami wpływającymi na jego skuteczność prawną, takimi jak:

 

  1. brak świadomości albo swobody powzięcia i wyrażenia woli (art. 82 K.c.),
  2. pozorność oświadczeń woli (art. 83 K.c.),
  3. błąd co do czynności prawnej albo zniekształcenie oświadczenia woli (art. 84 K.c. i 85 K.c.),
  4. podstęp (art. 86 K.c.) oraz
  5. groźbę (art. 87 K.c.).

Złożenie oświadczenia woli pod wpływem groźby

Jak wynika z przedstawionego zestawienia, jedną z wad oświadczenia woli wpływających na jego skuteczność jest złożenie takiego oświadczenia pod wpływem groźby (art. 87 K.c.).

 

Zgodnie z przepisem art. 87 K.c., kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

 

Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia groźby. Powszechnie przyjmuje się jednak, że groźbą, w rozumieniu przepisu art. 87 K.c., jest zapowiedź dokonania złego czynu, ukierunkowana na zmuszenie zagrożonego, wbrew jego chęci, do złożenia oznaczonego oświadczenia woli.

 

Groźba, aby zagrożony mógł skutecznie uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod jej wpływem, musi spełniać dwa warunki – być bezprawną oraz wywołać u zagrożonego obiektywnie uzasadniony stan obawy realizacją groźby.

 

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że groźba jest bezprawna, jeżeli zagraża dokonaniem czynu zabronionego przez prawo (np. zabójstwem albo pobiciem) bądź też czynu sprzecznego z powszechnie aprobowanymi w społeczeństwie zasadami etyczno-moralnymi (np. odstąpienie od opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny), które należy uważać za część obowiązującego porządku prawnego. Zasadniczo nie stanowi zatem groźby bezprawnej groźba wytoczenia powództwa o odszkodowanie, co jest przecież dopuszczalne prawnie. Ustalenie, czy w konkretnym przypadku zachodzi bezprawność groźby, w ostateczności należy zawsze do sądu.

 

Zgodnie z cyt. wyżej przepisem art. 87 K.c. groźba, poza elementem bezprawności, musi nadto wzbudzać w osobie zagrożonej obawę, że jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Obawa ta musi być przy tym uzasadniona obiektywnie (oczywista dla każdego), chyba że o zwiększonej wrażliwości oraz podatności na lęki określonej osoby wiedziała osoba grożąca.

 

Niebezpieczeństwo osobiste, o którym wspomina przepis art. 87 K.c., przykładowo dotyczyć może zagrożenia życia, nietykalności cielesnej albo pozbawienia wolności. W zakresie pojęcia niebezpieczeństwa osobistego mieści się również groźba skompromitowania w środowisku zawodowym lub rodzinnym. Poważne niebezpieczeństwo majątkowe może zaś polegać przykładowo na przedterminowym zerwaniu umowy kredytowej.

 

Niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe musi mieć „poważny” charakter. Ustalenie, czy przesłanka ta w konkretnym przypadku, przy uwzględnieniu wszelkich jego okoliczności, została spełniona, należy zawsze do sądu.

 

Wymaga podkreślenia, że groźba występuje tylko wówczas, gdy stan zagrożenia i jego urzeczywistnienie są zależne od grożącego. Nie stanowi zatem groźby zagrożenie drugiej stronie zdarzeniem obiektywnym, np. burzą.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli

Z treści przytoczonego wyżej przepisu art. 87 K.c. wynika wreszcie, że oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby nie jest nieważne samo przez się. Osoba, która złożyła takie oświadczenie, może uchylić się od jego skutków, ale wymaga to podjęcia przez nią konkretnych, oznaczonych przepisami prawa działań. Dopiero bowiem skuteczne uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby czyni umowę niebyłą, za to ze skutkiem wstecznym od daty jej zawarcia.

 

Konkretnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie (art. 88 K.c.), przy czym należy jednak pamiętać, że uprawnienie do uchylenia się wygasa z upływem roku od chwili, kiedy ustał stan obawy wywołany groźbą (art. 88 § 2 K.c.).

 

Wszystkie omówione wyżej przepisy Kodeksu cywilnego, dotyczące problematyki wady oświadczenia woli w postaci groźby, mają zastosowanie do każdej czynności prawnej z zakresu prawa cywilnego, w tym również objętej przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z wyjątkiem tych czynności, skutki wad których unormowano przepisami szczególnymi (przykładowo: zawarcie małżeństwa, oświadczenie o uznaniu dziecka oraz czynności objęte regulacją prawa wekslowego).


Masz podobny problem prawny? Opisz swoją sprawę, wypełniając  formularz poniżej  ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

»Podobne materiały

 

 

 

 

 

 

 

Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem.

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Szukamy ambitnego prawnika »

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

Paragraf jako alternatywne logo serwisu