Odstępstwo od warunków techniczno-budowlanych

Budynek zamieszkania zbiorowego

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.jedn.: Dz. U. 2006 r. Nr 156, poz. 1118, w skrócie: P.b.) pod pojęciem budynku zamieszkania zbiorowego rozumie się budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi, w szczególności hotel, motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, dom wycieczkowy, schronisko młodzieżowe, schronisko, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek zakwaterowania na terenie zakładu karnego, aresztu śledczego, zakładu poprawczego, schroniska dla nieletnich, a także budynek do stałego pobytu ludzi, w szczególności dom dziecka, dom rencistów i dom zakonny.

Regulacje dotyczące naświetlenia pomieszczeń

Dopuszczalne naświetlenie pomieszczenia jest regulowane przez P.b. oraz przepisy rozporządzeń wydanych na podstawie tej ustawy. Zmiany w treści przepisów dotyczących usytuowania budynku zostały wprowadzone przez nowe rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 r. Nr 75, poz. 690.

Zgodnie z tym rozporządzeniem określa się:

„§ 13 1. Odległość budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi od innych obiektów powinna umożliwiać naturalne oświetlenie tych pomieszczeń – co uznaje się za spełnione, jeżeli:

1) między ramionami kąta 60°, wyznaczonego w płaszczyźnie poziomej, z wierzchołkiem usytuowanym w wewnętrznym licu ściany na osi okna pomieszczenia przesłanianego, nie znajduje się przesłaniająca część tego samego budynku lub inny obiekt przesłaniający w odległości mniejszej niż:

a) wysokość przesłaniania – dla obiektów przesłaniających o wysokości do 35 m;

b) 35 m – dla obiektów przesłaniających o wysokości ponad 35 m;

2) zostały zachowane wymagania, o których mowa w § 57 i 60.

2. Wysokość przesłaniania, o której mowa w ust. 1 pkt 1, mierzy się od poziomu dolnej krawędzi najniżej położonych okien budynku przesłanianego do poziomu najwyższej zacieniającej krawędzi obiektu przesłaniającego lub jego przesłaniającej części.

3. Dopuszcza się sytuowanie obiektu przesłaniającego w odległości nie mniejszej niż 10 m od okna pomieszczenia przesłanianego, takiego jak maszt, komin, wieża lub inny obiekt budowlany, bez ograniczenia jego wysokości, lecz o szerokości przesłaniającej nie większej niż 3 m, mierząc ją równolegle do płaszczyzny okna.

4. Odległości, o których mowa w ust. 1 pkt 1, mogą być zmniejszone nie więcej niż o połowę w zabudowie śródmiejskiej”.

Z kolei zgodnie z art 57-60 rozporządzenia:

„§ 57. 1. Pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno mieć zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznaczenia, kształtu i wielkości, z uwzględnieniem warunków określonych w § 13 oraz w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. W pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie – co najmniej 1:12.

§ 58. 1. Dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym, jeżeli:

1) oświetlenie dzienne nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze względów technologicznych,

2) jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej oświetlenia dziennego.

2. W przypadku gdy pomieszczenie, o którym mowa w ust. 1, jest pomieszczeniem stałej pracy w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dla zastosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym, w tym elektrycznym, jest wymagane uzyskanie zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.

3. Uzgodnienie, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy budynków służących obronności państwa.

§ 59 1. Oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi powinno odpowiadać potrzebom użytkowym i spełniać wymagania Polskiej Normy dotyczącej oświetlenia wnętrz światłem elektrycznym.

2. Ogólne oświetlenie światłem sztucznym pomieszczenia przeznaczonego na stały pobyt ludzi powinno zapewniać odpowiednie warunki użytkowania całej jego powierzchni.

3. Oświetlenie światłem sztucznym połączonych ze sobą pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego (komunikacji) nie powinno wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami.

§ 60 1. Pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci w żłobku, przedszkolu i szkole, z wyjątkiem pracowni chemicznej, fizycznej i plastycznej, powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia co najmniej 3 godziny w dniach równonocy (21 marca i 21 września) w godzinach 8:00-16:00, natomiast pokoje mieszkalne – w godzinach 7:00-17:00.

2. W mieszkaniu wielopokojowym dopuszcza się ograniczenie wymagania określonego w ust. 1 co najmniej do jednego pokoju, przy czym w śródmiejskiej zabudowie uzupełniającej dopuszcza się ograniczenie wymaganego czasu nasłonecznienia do 1,5 godziny, a w odniesieniu do mieszkania jednopokojowego w takiej zabudowie nie określa się wymaganego czasu nasłonecznienia.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia pomieszczenie mieszkalne – to pokoje w mieszkaniu, a także sypialnie i pomieszczenia do dziennego pobytu ludzi w budynku zamieszkania zbiorowego.

Wszystkie zacytowane przepisy mają zastosowanie do pomieszczeń hotelowych.

Odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych

Można jednak w określonych sytuacjach wnosić o odstąpienie od tych warunków. Zagadnienie odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych reguluje art. 9 P.b. Problem odstępstwa nie jest jedynie kwestią dotyczącą przepisów budowlanych, dotyka on także sposobu wykonywania własności, w szczególności relacji wykonywania swych praw przez właścicieli nieruchomości, które ze sobą sąsiadują. W przypadku konfliktu interesów prawnych osób dysponujących prawem własności ustawodawca przewidział odstępstwa od zasady nieograniczonego korzystania z tych praw, aby właściciele sąsiednich nieruchomości mogli ze swoich praw korzystać optymalnie (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 stycznia 2000 r.; IV SA 1756/98; OSP 2002 r., nr 9, poz. 117).

O odstępstwie od warunków technicznych decyduje właściwy minister, który te warunki wydał (zobacz niżej). Przypadek, w którym może nastąpić takie odstępstwo, musi być jednak szczególnie uzasadniony. Ustawa zastrzega także, że odstępstwo nie może powodować zagrożenia życia ludzi lub bezpieczeństwa mienia, a w stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego, z których mogą też korzystać osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich – pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i użytkowych, a także stanu środowiska, po spełnieniu określonych warunków zamiennych.

W określonej sytuacji spełnienie wyżej wymienionych wymogów może nie wystarczyć. Należy zauważyć, że ustawodawca przyznaje ministrowi prawo do określenia dodatkowych warunków (art. 9 ust. 4 P.b.).

Sprawa odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych rozstrzygana jest przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub o zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego.

Kwestia, czy sprawa ta jest samodzielną sprawą administracyjną i czy w związku z tym jest rozstrzygana w drodze decyzji administracyjnej, jest sporna. W wyroku z dnia 11 stycznia 1996 r. Sąd Najwyższy – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (III ARN 55/95; OSNAPiUS 1996 r., nr 14, poz. 195) przychylił się do takiego poglądu. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia będzie przysługiwanie prawa odwołania się od decyzji (zob. art. 127 i n. Kodeksu postępowania administracyjnego, w skrócie: K.p.a.). Z drugiej strony należy pamiętać, że omawiany wyrok został wydany na podstawie uchylonej już ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo budowlane (Dz. U. 1974 r. Nr 38, poz. 229). Obecnie obowiązujący w materii odstępstwa przepis art. 9, w przeciwieństwie do właściwych przepisów uchylonego Prawa budowlanego, posługuje się pojęciem „postanowienia”, mógłby więc być to argument przemawiający za tym, że sprawa o odstępstwo nie jest jednak odrębną sprawą administracyjną, postanowienie jest bowiem środkiem prawnym, za pomocą którego rozstrzyga się poszczególne kwestie wynikające w toku postępowania, lecz nie rozstrzygające o istocie sprawy, jak decyzja. Tutaj z kolei następstwem będzie nieprzysługiwanie prawa do wzruszenia takiego postanowienia (według art. 141 § 1 K.p.a., na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy ustawa tak stanowi, natomiast w omawianym przypadku przepisy nie wspominają o takiej możliwości).

Tryb postępowania w sprawie uzyskania zgody na odstępstwo od warunków technicznych

Niemniej jednak wypada zauważyć, że to, czy rozstrzygnięcie organu administracyjnego, nazywane postanowieniem, rozstrzyga jedynie kwestie nienadające się do zakwalifikowania jako samodzielne sprawy administracyjne, jest co prawda regułą, ale od której istnieją wyjątki (zob. art. 123 § 2 K.p.a.). Poza tym, zgodnie z utrwalonym w nauce prawa administracyjnego poglądem, o tym, czy sprawa jest rozstrzygana w drodze decyzji, nie decyduje użycie przez ustawodawcę terminu „decyzja administracyjna”.

Tryb postępowania w sprawie uzyskania zgody na odstępstwo od warunków technicznych jest następujący:

1. inwestor występuje do organu właściwego do wydania pozwolenia na budowę o wyrażenie zgody na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych;
2. właściwy organ występuje do właściwego ministra o upoważnienie go do wyrażenia zgody na odstępstwo;
3. właściwy minister udziela bądź odmawia udzielenia żądanego upoważnienia;
4. po uzyskaniu upoważnienia właściwy organ udziela bądź odmawia udzielenia zgody na odstępstwo.

Należy zaznaczyć, że właściwym organem w rozumieniu ustawy jest organ administracji architektoniczno-budowlanej, czyli przede wszystkim starosta, ewentualnie w niektórych sytuacjach – wojewoda.

Składany przez właściwy organ wniosek do właściwego ministra powinien zawierać:

1. charakterystykę obiektu oraz, w miarę potrzeby, projekt zagospodarowania działki lub terenu, a jeżeli odstępstwo mogłoby mieć wpływ na środowisko lub nieruchomości sąsiednie, również projekt zagospodarowania tych nieruchomości, z uwzględnieniem istniejącej i projektowanej zabudowy;
2. szczegółowe uzasadnienie konieczności wprowadzenia odstępstwa;
3. propozycje rozwiązań zamiennych;
4. pozytywną opinię wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do obiektów budowlanych, wpisanych do rejestru zabytków oraz innych obiektów budowlanych usytuowanych na obszarach objętych ochrona konserwatorską;
5. w zależności od potrzeb – pozytywną opinię zainteresowanych organów (np. Państwowej Inspekcji Pracy, Państwowej Straży Pożarnej, Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Ochrony Środowiska).

Jeżeli chodzi o właściwość ministra w danej sprawie, o odstępstwie od warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać:

1. budynki i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
2. zasady zasilania energią elektryczną obiektów budowlanych łączności – decyduje Minister Infrastruktury;
3. skrzyżowania linii kolejowych z drogami publicznymi i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
4. obiekty budowlane nie będące budynkami, służące obronności Państwa oraz ich usytuowanie – decyduje Minister Obrony Narodowej;
5. obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie – decyduje Minister Środowiska;
6. budowle rolnicze i ich usytuowanie – decyduje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi;
7. morskie budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
8. lotniska cywilne – decyduje Minister Infrastruktury;
9. budowle kolejowe i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
10. drogi publiczne i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
11. drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie – decyduje Minister Infrastruktury;
12. bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie – decyduje Minister Gospodarki;
13. sieci gazowe – decyduje Minister Gospodarki;
14. strzelnice garnizonowe oraz ich usytuowanie – decyduje Minister Obrony Narodowej;
15. autostrady płatne – decyduje Minister Infrastruktury;
16. budynki mieszkalne – decyduje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Należy pamiętać, że obowiązek dostarczenia materiałów załączanych do wniosku składanego do właściwego ministra w sprawie odstępstwa od warunków techniczno-budowlanych ciąży na inwestorze, a nie na organie.

Kolejność uzyskania zgody na odstępstwo od warunków techniczno-budowlanych w aspekcie opracowania projektu budowlanego i wystąpienia o wydanie pozwolenia na budowę powinna być następująca:

1. rozstrzygnięcie w sprawie udzielenia zgody na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych;
2. opracowanie projektu budowlanego z wykorzystaniem powyższego rozstrzygnięcia;
3. wystąpienie inwestora z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę.