Deportowany do Polski a szanse na odbywanie kary w innym kraju UE

Ściganie za przestępstwo podlegające jurysdykcji polskich sądów karnych

Przede wszystkim zarzucany Pani mężowi czyn został popełniony na terytorium Polski.

Zgodnie z art. 607a Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.)– w razie podejrzenia, że osoba ścigana za przestępstwo podlegające jurysdykcji polskich sądów karnych może przebywać na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, właściwy miejscowo sąd okręgowy, na wniosek prokuratora, a w postępowaniu sądowym i wykonawczym – z urzędu lub na wniosek właściwego sądu rejonowego, może wydać europejski nakaz aresztowania, zwany w niniejszym rozdziale „nakazem”.

Stosownie do art. 607b K.p.k. – wydanie nakazu jest niedopuszczalne:

1. w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej postępowaniem karnym o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku,
2. w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.

Jest to więc czyn dość poważny ze względu na grożącą za jego popełnienie sankcję. Nakaz taki może dotyczyć na przykład osób ukrywających się przed policją, unikających procesu w swoim kraju lub zbiegłych z więzienia.

Europejski nakaz aresztowania

Europejski nakaz aresztowania jest szybszy i prostszy od ekstradycji. Władze nie mogą odmówić przekazania obywatela swojego państwa do innego państwa UE w celu przeprowadzenia procesu. Muszą one przekazać zatrzymanego w ciągu trzech miesięcy lub 90 dni od jego aresztowania, a wydając europejski nakaz aresztowania, państwa członkowskie zobowiązują się do przestrzegania podstawowych praw człowieka i wykonywania postanowień Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Według art. 607e K.p.k. osoby przekazanej w wyniku wykonania nakazu nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, ani wykonać orzeczonych wobec niej za te przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności. Sąd, który prawomocnie orzekł w sprawie, może zarządzić wykonanie kary tylko za te przestępstwa, które stanowiły podstawę przekazania osoby ściganej. W posiedzeniu sądu mają prawo wziąć udział prokurator i osoba ścigana.

Jakie uprawnienia przysługują osobie tymczasowo aresztowanej?

W Polsce Pani mąż został prawdopodobnie tymczasowo aresztowany. Osobie tymczasowo aresztowanej przysługuje szereg uprawnień, które oprócz szczególnych uprawnień zawartych w rozdziale XV Kodeksu karnego wykonawczego (K.k.w.) odpowiadają uprawnieniom skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym w zakładzie karnym typu zamkniętego i nie stosuje się do niego ograniczeń innych niż te, które są konieczne do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, utrzymania porządku i bezpieczeństwa w areszcie śledczym oraz zapobieżenia wzajemnej demoralizacji tymczasowo aresztowanych, i tak tymczasowo aresztowany ma prawo m.in. do:

a) porozumiewania się z obrońcą (art. 215 K.k.w.);

b) korzystania z własnej odzieży, bielizny i obuwia, chyba że zakłóca to porządek ustalony w areszcie śledczym lub sprzeciwiają się temu względy bezpieczeństwa lub względy sanitarne (art. 216 § 1 K.k.w.);

c) korzystania z wyżywienia, środków leczniczych i higieny otrzymywanych spoza aresztu śledczego – za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje, oraz dyrektora aresztu (art. 216 § 2 K.k.w.);

d) uzyskania widzenia po wydaniu zarządzenia o zgodzie na widzenie przez organ, do którego dyspozycji pozostaje (art. 217 § 1 K.k.w.). Tymczasowo aresztowany ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą należącą do kręgu osób najbliższych. Ponadto organ, do którego dyspozycji pozostaje tymczasowo aresztowany, może zezwolić na udzielenie widzenia w sposób umożliwiający bezpośredni kontakt tymczasowo aresztowanego z osobą odwiedzającą (art. 217 § 3 K.k.w.).

Ustanowieni obrońcy z urzędu

Pani mąż może również wystąpić z wnioskiem do sądu o ustanowienie mu obrońcy z urzędu, o ile wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny. Wyróżnia się sytuacje, gdy podejrzany lub oskarżony musi mieć obrońcę, tzw. obrona obowiązkowa, lub gdy jedynie może korzystać z pomocy obrońcy (obrona fakultatywna).

Obrona fakultatywna jest prawem i wyborem podejrzanego, który może, ale nie musi zdecydować się na korzystanie w profesjonalnego pełnomocnika. Natomiast obrona obligatoryjna jest sytuacją, gdy Pani mąż musi korzystać z pomocy obrońcy, nawet gdy nie wyraża takiej woli. Nieustanowienie przez sąd obrońcy w sytuacji obrony obligatoryjnej jest jedną z bezwzględnych przyczyn odwoławczych skutkujących uchyleniem wyroku w przypadku złożenia apelacji.

Obrona obligatoryjna zachodzi gdy podejrzany jest:

• nieletni,
• głuchy,
• niemy,
• niewidomy,
• gdy są wątpliwości co do jego poczytalności oraz
• gdy zdaniem sądu zachodzą okoliczności utrudniające obronę.

Pani mąż musi także mieć obrońcę, gdy postępowanie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, a zarzucono mu popełnienie zbrodni lub jest on pozbawiony wolności.

W przypadku złożenia przez oskarżonego (Pani męża) odpowiednio uzasadnionego wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu (art. 78 § 1 K.p.k.), prezes sądu (przewodniczący wydziału) wydaje zarządzenie. Jeżeli oskarżony nie wykaże w sposób należyty, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony, prezes sądu wyznacza mu odpowiedni termin do uzupełnienia wniosku. Po bezskutecznym upływie terminu albo w przypadku wątpliwości co do sposobu wykazania przez oskarżonego niemożliwości poniesienia kosztów obrony prezes sądu podejmuje decyzje na podstawie art. 81 K.p.k. (postanowienie z 16 listopada 2000 r., I KZP 32/2000, LexisNexis nr 348221, OSNKW 2000, nr 11-12, poz. 98).

W Polsce więc możliwy jest obrońca z urzędu ze względu na sytuację majątkową lub w przypadkach tzw. obrony obligatoryjnej.

Polski Kodeks postępowania karnego w zakresie wykonywania kary orzeczonej przez polski sąd wobec obywatela polskiego stanowi, że jest ona wykonywana według prawa polskiego i w Polsce. Kary orzeczone wobec obywateli polskich przez obce sądy mogą być wykonywane w Polsce. Kara orzeczona przez polski sąd wobec obywatela innego państwa może być wykonywana na terenie tego państwa.

Stosownie do art. 608 K.p.k.:

„§ 1. W razie prawomocnego skazania obywatela polskiego przez sąd państwa obcego na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu albo prawomocnego orzeczenia wobec obywatela polskiego środka polegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu tego państwa z wnioskiem o przejęcie skazanego albo osoby, wobec której orzeczono środek, w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka w Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 2. W razie prawomocnego skazania przez sąd państwa obcego obywatela polskiego, osoby mającej miejsce stałego pobytu, posiadającej mienie lub prowadzącej działalność zawodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na grzywnę lub w razie prawomocnego orzeczenia wobec niej zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakazu prowadzenia pojazdów, przepadku albo środka zabezpieczającego niepolegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu tego państwa z wnioskiem o przejęcie orzeczenia do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 3. Przed wystąpieniem z wnioskiem, o którym mowa w § 1 lub 2, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej.”

Następnie według art. 609 K.p.k.:

„§ 1. W razie otrzymania wniosku państwa obcego o wykonanie wobec obywatela polskiego lub osoby mającej miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 2. W razie otrzymania wniosku państwa obcego o wykonanie wobec obywatela polskiego, osoby mającej miejsce stałego pobytu, posiadającej mienie lub prowadzącej działalność zawodową w Rzeczypospolitej Polskiej prawomocnie orzeczonej grzywny, zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakazu prowadzenia pojazdów, przepadku albo środka zabezpieczającego nie polegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 3. Jeżeli orzeczenie, którego wniosek dotyczy, nie jest prawomocne lub osoba objęta wnioskiem określonym w § 1 nie jest obywatelem polskim lub nie ma na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca stałego pobytu, Minister Sprawiedliwości zwraca wniosek.

Wreszcie według art. 610 K.p.k.:

§ 1. W razie prawomocnego skazania cudzoziemca przez sąd polski na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu albo prawomocnego orzeczenia wobec niego środka polegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu państwa, którego skazany albo osoba, wobec której orzeczono środek, jest obywatelem, z wnioskiem o przejęcie go w celu odbycia kary lub wykonania środka.

§ 2. Przed wystąpieniem z wnioskiem, o którym mowa w § 1, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przekazania orzeczenia do wykonania za granicą.

§ 3. W razie otrzymania wniosku państwa obcego o przejęcie cudzoziemca prawomocnie skazanego przez sąd polski na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu albo wobec którego prawomocnie orzeczono środek polegający na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przekazania orzeczenia do wykonania za granicą.

§ 4. W razie prawomocnego skazania przez sąd polski osoby mającej miejsce stałego pobytu za granicą albo posiadającej mienie lub prowadzącej działalność zawodową za granicą na grzywnę lub prawomocnego orzeczenia wobec niej zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakazu prowadzenia pojazdów, przepadku albo środka zabezpieczającego nie polegającego na pozbawieniu wolności, sąd właściwy do wykonania kary lub środka może wystąpić za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości do właściwego organu państwa, na terytorium którego skazany lub osoba, wobec której orzeczono środek, stale przebywa, posiada mienie lub prowadzi działalność, z wnioskiem o wykonanie orzeczenia.

§ 5. W razie otrzymania wniosku państwa obcego o przejęcie do wykonania prawomocnego skazania przez sąd polski osoby mającej miejsce stałego pobytu w tym państwie albo posiadającej mienie lub prowadzącej działalność zawodową w tym państwie na grzywnę lub prawomocnego orzeczenia wobec niej zakazu zajmowania określonego stanowiska, zakazu wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakazu prowadzenia pojazdów, przepadku albo środka zabezpieczającego nie polegającego na pozbawieniu wolności, Minister Sprawiedliwości zwraca się do właściwego sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przekazania orzeczenia do wykonania za granicą.”

Czy polskie prawo przewiduje możliwości przekazania wykonania kary orzeczonej wobec obywatela polskiego przez polski sąd na terenie innego państwa?

Celowo wskazałem Pani powyższe artykuły, aby pokazać, że polskie prawo nie przewiduje możliwości przekazania wykonania kary orzeczonej wobec obywatela polskiego przez polski sąd na terenie innego państwa.

Polska jest stroną konwencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonej w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r. Jej stroną jest również Holandia. Także i według tej konwencji przekazanie z państwa skazania do państwa wykonania kary pod pewnymi warunkami, z których najważniejszym ten mówiący, że skazany musi być obywatelem państwa wykonania kary (Pani mąż musiałby być obywatelem Holandii). Powyższe potwierdza art. 3 Konwencji, zgodnie z którym:

„1. Przekazanie w trybie niniejszej konwencji może nastąpić jedynie, gdy:

a) skazany jest obywatelem państwa wykonania,

b) orzeczenie jest prawomocne,

c) w chwili otrzymania wniosku o przekazanie okres kary pozostałej skazanemu do odbycia wynosi co najmniej 6 miesięcy lub jest nieokreślony,

d) skazany wyraża zgodę na przekazanie lub gdy jedno z państw uzna to za konieczne ze względu na jego wiek lub stan fizyczny i psychiczny; zgodę taką wyraża jego przedstawiciel prawny,

e) działanie lub zaniechanie, stanowiące podstawę skazania, stanowi przestępstwo w rozumieniu prawa państwa wykonania lub stanowiłoby przestępstwo w wypadku popełnienia na jego terytorium,

f) państwa skazania i wykonania wyrażają zgodę na przekazanie.

2. W wyjątkowych wypadkach strony mogą uzgodnić przekazanie również wtedy, gdy okres kary pozostałej skazanemu do odbycia jest krótszy od podanego w ustępie 1 c).

3. Każde państwo w chwili podpisywania lub składania dokumentu ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia, przez złożenie oświadczenia skierowanego do Sekretarza Generalnego Rady Europy, może zastrzec, że zamierza wyłączyć stosowanie w odniesieniu do innych państw jednej z procedur określonych w art. 9 ust. 1 lit. a) lub b).

4. Każde państwo, przez złożenie oświadczenia skierowanego do Sekretarza Generalnego Rady Europy, może określić, w zakresie go dotyczącym, znaczenie pojęcia „obywatel” w rozumieniu niniejszej konwencji.”

Reasumując, w świetle polskich przepisów nie ma możliwości, aby kara orzeczona w Polsce wobec Pani męża – Polaka została wykonana w Holandii.