Czy pracownik może odmówić przyjścia do pracy?

Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że najprostszym sposobem zastąpienia nieobecnego pracownika jest powierzenie jego obowiązków innemu pracownikowi tego samego zakładu pracy. Takie polecenie pracodawcy jest dla pracownika wiążące i nie może on odmówić jego wykonania, jeżeli nie jest sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę pracownika (art. 100 § 1 Kodeksu pracy). Pracodawca nie może polecić pracownikowi wykonywania czynności, które nie mają związku z rodzajem pracy określonym w jego umowie o pracę i wykraczają poza zakres tej umowy.

Pracodawca może zmienić zakres czynności (obowiązków) określonego pracownika w trakcie zatrudnienia i powierzyć mu dodatkowo, na czas zastępstwa nieobecnego pracownika, jego obowiązki. Takie działanie pracodawcy jest dopuszczalne przy zachowaniu dwóch warunków:

• po pierwsze – rodzaj powierzonych obowiązków nie może być sprzeczny z rodzajem umówionej pracy, którą na podstawie zawartej umowy jest zobowiązany wykonywać pracownik,
• po drugie – zakres powierzonych czynności musi umożliwiać pracownikowi wykonanie ich w normalnym czasie pracy niebędącym przekroczeniem dobowej i przeciętnie tygodniowej normy czasu pracy.

Jeżeli wykonywanie przez pracownika połączonych obowiązków wiązałoby się z koniecznością wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, to takie powierzenie dodatkowych czynności byłoby niezgodne z prawem. W takiej sytuacji doszłoby bowiem do planowania pracy w godzinach nadliczbowych, co jest niedopuszczalne.

Zakres czynności (obowiązków) pracownika nie musi być sporządzony w formie pisemnej. Jeżeli zatem w zakładzie pracy nie sporządza się zakresów czynności w formie pisemnej, to wystarczy, że pracodawca ustnie poinformuje pracownika o konieczności przejęcia przez niego obowiązków innego pracownika, do czasu jego powrotu ze zwolnienia. Również w przypadku, gdy w zakładzie pracy zakres czynności jest określony w formie pisemnej, pracodawca może w drodze ustnego polecenia powierzyć pracownikowi dodatkowe obowiązki pracownika przebywającego na zwolnieniu. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy z przepisów wewnątrzzakładowych (układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy) wynikałaby konieczność zmiany w takiej sytuacji zakresu czynności pracownika w drodze pisemnej.

Zmiana zakresu czynności (obowiązków) pracownika nie jest zmianą warunków zawartej umowy o pracę i nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego.

Przy powierzeniu pracownikowi dodatkowych obowiązków innego pracownika przebywającego na zwolnieniu nie jest wymagana jego zgoda, jeśli obowiązki te są zgodne z charakterem zajmowanego stanowiska pracy. Pracownik nie może w takim przypadku odmówić przyjęcia wykonywania dodatkowych czynności.

Gdyby pracownik odmówił przyjęcia nowych obowiązków lub ich nie wykonywał, pracodawca może rozwiązać z nim stosunek pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia z powodu niewykonania polecenia służbowego pracodawcy.

W sytuacji, o której mowa w pytaniu pracownik, który miał zastąpić nieobecnego pracownika jest zatrudniony na 1/2 etatu. Jeśli nieobecny pracownik zatrudniony jest na cały etat nie można zobowiązać obecnego pracownika, aby przebywał w zakładzie pracy w godzinach odpowiadających pełnemu etatowi. Można go zobowiązać do pracy jedynie w wymiarze 1/2 etatu, jeśli czynności, które ma wykonać są zgodne z jego stanowiskiem. W takiej sytuacji pracownik mógł odmówić pracy w nadgodzinach, gdyż ich przydzielenie byłoby niezgodne z przepisami.