Czy przysługuje dzień wolny na badania lekarskie pracownika (okresowe)?

Czy kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w godzinach pracy?

Art. 229 § 3 Kodeksu pracy stanowi, że „okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych”.

Z przytoczonej powyżej treści przepisu wynika zatem, że pracodawca lub osoby działające w jego imieniu przede wszystkim powinni kierować pracownika na badania lekarskie w godzinach pracy. Dopiero gdy nie jest to możliwe, podwładny będzie miał obowiązek je wykonać poza godzinami pracy. Będzie tak w sytuacji, gdy np. dana osoba pracuje w systemie czasu pracy, gdzie dniami roboczymi są wyłącznie soboty i niedziele. Podobnie w sytuacji, gdy pracuje jedynie w porze nocnej

Należy pamiętać, że polecenie wykonania badań lekarskich pracownika jest poleceniem służbowym, więc jako takie winno być realizowane w godzinach pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 642/99). Realizowanie tego polecenia poza godzinami pracy zatrudnionego może zostać potraktowane jako naruszenie przepisów prawa pracy w zakresie obowiązku zapewnienia pracownikowi dobowego i tygodniowego odpoczynku (odpowiednio 11 i 35 godzin).

Czy pracownikowi za czas poświęcony na przeprowadzenie okresowych badań lekarskich przysługuje wynagrodzenie?

Za czas poświęcony na przeprowadzenie badań lekarskich pracownika, jeżeli przypadają one w godzinach pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, takie samo jak za wykonywanie pracy. Niedopuszczalne jest udzielanie pracownikowi zamiast zwolnienia urlopu wypoczynkowego w celu wykonania badań profilaktycznych.

Niestety Pana przypadek nie jest uregulowany w powołanym wyżej przepisie. Nie ma w nim bowiem regulacji rozróżnienia w zależności od przyjętego w danym przypadku systemu czasu pracy. W takim przypadku za czas spędzony na wykonywaniu badań pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Niestety jednak przepis nie reguluje sytuacji, gdy pracownik – ze względu na brak możliwości wykonania badań w godzinach pracy – wykona je podczas swojego czasu wolnego, czyli tak jak to ma miejsce w Pana przypadku, w czasie pozazmianowym. W tej sytuacji ustawodawca nie przewidział wynagrodzenia czy też dnia wolnego za okres badań. Być może kwestię ta reguluje u Pana regulamin pracy. Jeżeli nie, to proponowałabym udanie się na badania okresowe w okolicach godziny 14.00.

Wydanie polecenia służbowego pozostania po godzinach pracy

Co do kwestii nadgodzin, to co do zasady nie może Pan odmówić wykonania polecenia służbowego, z którym związane jest pozostanie po godzinach pracy. Odmowa taka może zostać potraktowana jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (dbałość o dobro zakładu pracy – art. 100 Kodeksu pracy) i skutkować w skrajnych przypadkach skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia – czyli dyscyplinarnie. Niemniej jednak pracodawca winien pamiętać, że wydanie polecenia służbowego pozostania po godzinach pracy podyktowane być musi szczególnymi i uzasadnionymi potrzebami pracodawcy.