.
Udzieliliśmy ponad 127,5 tys. porad prawnych i mamy 14 468 opinii Klientów
Zadaj pytanie » Zadaj pytanie »

Akt notarialny darowizny a zachowek

• Data: 15-02-2024 • Autor: Radca prawny Tomasz Krupiński

Artykuł ten porusza kwestie prawne związane z przekazaniem nieruchomości w formie aktu notarialnego i wpływem takiej czynności na prawo do zachowku. Na przykładzie sytuacji pana Tomasza analizujemy zagadnienia dziedziczenia i obowiązków wynikających z przepisów o zachowku. Szczególnie istotne staje się to w kontekście śmierci jednego ze spadkodawców i żyjącej jeszcze drugiej osoby, a także obecności innych potencjalnych uprawnionych do dziedziczenia. Artykuł ma na celu wyjaśnienie, jakie prawa i obowiązki wynikają z takiej sytuacji dla poszczególnych stron, w tym dla obdarowanych i osób, które mogą domagać się zachowku.


Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie. Pomagamy w podobnych sprawach.

Akt notarialny darowizny a zachowek

Pan Tomasz napisał do nas w sprawie ewentualnego zachowku od majątku, jaki pozostawili jego dziadkowie. Sytuacja przedstawiała się następująco: w roku 1996 jego dziadkowie zapisali aktem notarialnym nieruchomość (dom z działką) po połowie jemu i jego rodzicom. Dziadek zmarł, babcia żyje. Pan Tomasz chciałby wiedzieć, jak wygląda sprawa ewentualnego zachowku, bo jego mama ma trzech braci. Przy czym oni nie mieszkają w tym domu i nie zajmują się babcią.

Komu przysługuje prawo do zachowku?Przepisanie nieruchomości jednemu z dzieci oraz wnukowi

Na wstępie doprecyzowania by wymagało, jaki rodzaj umowy zawarli dziadkowie z panem Tomaszem i jego rodzicami. Najczęściej do przekazania nieruchomości dochodzi w umowie darowizny w formie aktu notarialnego. Jeżeli do takiej czynności doszło w umowie darowizny, to, co do zasady, zachowek uprawnionym będzie się należał.

 

Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego – zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Zatem bracia mamy pana Tomasza, jako synowie spadkobierców, skoro nie otrzymali nic w spadku po swoich rodzicach, mogą żądać od osoby obdarowanej wypłaty zachowku w pieniądzu.

Zgodnie z art. 993 Kodeksu cywilnego – przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Jednak zgodnie z art. 994 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

§ 2. Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.

§ 3. Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

 

Powyższe wskazuje na to, że w pewnych sytuacjach darowizny są doliczane do spadku i to bez względu na upływ czasu od jej dokonania. Tak będzie w przypadku darowizny na rzecz rodziców pana Tomasza, gdyż darowizna została dokonana na rzecz uprawnionego do zachowku.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Czy darowizna dla wnuka uczyniona przez dziadków będzie zaliczana do spadku?

Inaczej będzie z darowizną na rzecz pana Tomasza, bowiem darowizna nieruchomości dla wnuka uczyniona przez dziadków będzie zaliczana do spadku, jeżeli nie jest to drobna darowizna, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęta (oczywiście darowizna nieruchomości taką nie jest) i jeżeli została dokonana przed mniej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, a ponadto była to darowizna na rzecz osoby nie będącej spadkobiercą albo uprawnionym do zachowku.

 

Według art. 1000 § 1 Kodeksu cywilnego – jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

 

Jeżeli dziadkowie nie pozostawili nic w spadku, a cały swój majątek za życia przekazali darowizną na rzecz pana Tomasza jako wnuka i jego rodziców, a rodzeństwo jego mamy nie otrzymało również żadnych darowizn od swoich rodziców, to ten przepis będzie miał zastosowanie.

 

Nie wiem, kiedy zmarł dziadek pana Tomasza, jeżeli jednak nie zostawił nic w spadku reszcie dzieci, to mogą one żądać po nim zachowku od obdarowanych. Upływ 10-letniego terminu wobec mamy pana Tomasza nie ma zastosowania, gdyż jest ona sama uprawniona do zachowku. Darowizna (w tym wypadku udziału w nieruchomości) będzie zawsze wobec niej zaliczana do spadku. Wobec pana Tomasza tylko wtedy, jeżeli została dokonana w ciągu dziesięciu lat, licząc wstecz od chwili śmierci dziadka (darowizna była w 1994 r., jednak nie mam informacji, kiedy dziadek zmarł).

 

Analogicznie będzie z zachowkiem po babci pana Tomasza, która jeszcze żyje. Jeżeli umrze, rodzeństwo jego mamy będzie mogło żądać od niej zachowku. Od pana Tomasza już nie, gdyż od chwili darowizny upłynął dziesięcioletni termin.

Ważna jest data śmierci dziadka, gdyż należy mieć na względzie art. 1007 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Kiedy ulega przedawnieniu roszczenie o zachowek?

Jeżeli więc dziadek pana Tomasza zmarł więcej niż 5 lat temu, to roszczenie po nim uległo przedawnieniu (w czasie przed 2009 r. termin na dochodzenie zachowku był krótszy i wynosił 3 lata, obecnie został wydłużony do 5 lat od śmierci spadkodawcy).

 

Moim zdaniem, obecnie pan Tomasz nie musi się martwić o zachowek po babci, gdyż od dokonania przez nią darowizny udziału w nieruchomości na jego rzecz (jako dla osoby, która po niej nie dziedziczy), upłynął termin 10 lat. Pozostaje kwestia po dziadku. Mama pana Tomasza może liczyć jedynie na upływ terminu na dochodzenie roszczeń z tytułu zachowku po śmierci swojego ojca (3 lata, 5 – po wejściu w życie ustawy z 18 marca 2011 r.), i po śmierci babci (5 lat od jej śmierci). Nie ma możliwości uchylenia się od zapłaty zachowku, jeżeli z takim roszczeniem w odpowiednim czasie wystąpią uprawnieni. W razie odmowy mają oni roszczenie o zapłatę, które mogą skierować do sądu.

 

I na koniec dodam, że jeżeli jednak dziadkowie przekazali nieruchomość nie w formie umowy darowizny ale w formie umowy dożywocia, to obowiązek zapłaty zachowku odpada, gdyż jest to co do zasady umowa odpłatna.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›

Przykłady

Przypadek Pani Katarzyny

Pani Katarzyna, zgodnie z testamentem sporządzonym przez babcię, odziedziczyła po niej dom. Jednak jej wuj, który nie otrzymał nic w spadku, domaga się zachowku. Pani Katarzyna musi teraz ustalić, czy i w jakiej wysokości jest zobowiązana do wypłaty zachowku wujowi, biorąc pod uwagę wartość domu i inne aspekty prawne związane z dziedziczeniem.

 

Sytuacja Pana Michała

Pan Michał i jego siostra byli jedynymi spadkobiercami zmarłego ojca. Ojciec przekazał jednak większość swojego majątku, w tym rodzinny dom, synowi Michałowi w formie darowizny na kilka lat przed swoją śmiercią. Siostra pana Michała, która nie otrzymała nic, domaga się teraz zachowku. Pan Michał stoi przed wyzwaniem ustalenia, czy darowizna może wpływać na wysokość zachowku należnego siostrze i jakie są jego obowiązki w tej sytuacji.

 

Historia Pani Anny

Pani Anna wraz ze swoim bratem odziedziczyła mieszkanie po zmarłej matce. Matka jednak, jeszcze za życia, przekazała znaczną sumę pieniędzy pani Annie jako pomoc w trudnej sytuacji finansowej. Brat Anny, dowiedziawszy się o tej transakcji po śmierci matki, postanowił dochodzić zachowku, twierdząc, że darowizna pieniężna powinna być wliczona do spadku i wpłynąć na wysokość jego części. Pani Anna musi teraz rozstrzygnąć, jak ta wczesna darowizna wpłynie na rozliczenia spadkowe.

Podsumowanie

Akt notarialny i kwestie związane z zachowkiem są istotnymi aspektami prawa spadkowego, które mogą wprowadzać znaczące zmiany w rozdziale majątku po zmarłych. Przykłady z życia pokazują, jak różnorodne sytuacje rodzinne i finansowe wpływają na obliczanie i dochodzenie praw do zachowku. Zrozumienie tych zasad jest kluczowe, aby uniknąć konfliktów prawnych i zapewnić sprawiedliwe rozwiązanie dla wszystkich zainteresowanych stron.

Oferta porad prawnych

Potrzebujesz porady prawnej dotyczącej zachowku lub przekazania nieruchomości w formie aktu notarialnego? Skorzystaj z naszych usług online – oferujemy profesjonalne konsultacje i pomoc w redagowaniu pism prawnych, dostosowane do Twojej indywidualnej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

 

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę, wypełniając  formularz poniżej  ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

O autorze: Radca prawny Tomasz Krupiński

Radca prawny, absolwent wydziału prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (studia ukończył z wynikiem bardzo dobrym) oraz podyplomowych studiów z zakresu zarządzania projektami europejskimi. Radca prawny z siedmioletnim doświadczeniem zawodowym w obsłudze prawnej jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych. Specjalista z zakresu prawa rodzinnego oraz szeroko rozumianego prawa nieruchomości. Uczestnik programów ministerialnych dotyczących problematyki prawnorodzinnej. Od kilku lat doradza prawnie zarządom wspólnot mieszkaniowych oraz zarządcom nieruchomości. Posiada również uprawnienia zarządcy nieruchomości.


.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem.

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Szukamy ambitnego prawnika »

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

Paragraf jako alternatywne logo serwisu